SeyiD ƏHMƏd mahmudi /j

ƏLLİ ALTINCI DƏRS 
MƏSİHİ MƏZHƏBLƏRİ (2) 
Keçən dərsdə Məsihi dünyasında baş verən parçalanmanın amillərini şərh etdikdən 
sonra, Ortodoks məzhəbi ilə tanış olduq. Bu dərsdə bu dinin iki böyük məzhəbi, yə'ni 
katolik və protestant məzhəbləri aydınlaşdırılacaqdır. 
KATOLİK (CATHOLİC) 
Katoliklik məsihi məzhəblərinin ən qədimidir. Əvvəlki dərsdə qeyd olunduğu 
kimi, ortodoks məzhəbi 11-ci əsrdə, protestantlıq isə 16-cı əsrdə meydana gəlmişdir. 
“Katolik” sözü lüğətdə «hərtərəfli» mə'nasındadır. Katoliklər öz kilsələrini bütün 
kilsələrin əsası və bünövrəsi hesab etdiklərinə, yalnız onların kilsələrinin həzrət 
Məsihin dininin həqiqi nümayəndəsi olduğuna və İsanın surətinin məsih kilsəsi 
olduğuna inandıqlarına görə, özlərinə belə bir ad seçmişlər. Katolik kilsələri Petrosi 
kilsələri də adlanırlar. Çünki katoliklərin inancına görə, onların əsasını qoyan Petros 
Həvari olmuşdur. Puls Rəsul da bir müddət o kilsənin rəhbərliyini öhdəsinə almışdır, 
buna görə də ona Rəsuli kilsələri də deyilir. 
Katoliklər inanırlar ki, onların əqidələri xalis məsihiyyət ünvanı ilə tanınır və 
onların kilsələri sair kilsələr üçün bir mehvər, mərkəziyyət təşkil edir. Bu əqidənin 
formalaşmasında başqa bir məqsəd də Romanın sair məsihi təbliğat mərkəzlərinə 
nisbətən mərkəz olması idi. 
Həzrət İsanın rəsullarının də'vətindən başlayaraq, İskəndəriyyədə, Yerusəlimdə, 
İntakiyyədə, Konistantinopolda və Romada yaranan beş böyük məsihi mərkəzləri 
arasında Roma kilsəsi imperatorluğun mərkəzində yerləşdiyinə görə bu kilsə sair 
dörd kilsədən üstünlük qazandı. Hətta Konistantinopol kilsəsi yarandıqdan sonra 
Roma kilsələrinin üstün olmasına daha çox tə'kid olunurdu. Buna görə də Roma 
kilsələrinə bağlı olan və onun nəzarəti altında fəaliyyət göstərən katolik kilsələri 
özlərini sair kilsələr üçün mərkəz və mehvər hesab edirdilər. 
Roma kilsəsi qələbə çaldıqdan sonra, bu kilsənin böyük yepiskopu ehtiram və 
tə'zim əlaməti olaraq papa çağırıldı; kilsələrlə məsihi ardıcılları arasında baş verən 
ixtilaflarda müraciət yeri seçildi və onun rə'yi mütləq qəbul olunurdu. 
Papanın ixtilaf və çəkişmələrin həll edilməsində, xüsusilə 2-4-cü əsrlərdə məsihi 
dünyasında baş verən əqidə ixtilaflarının həll olunmasındakı rolu, həmçinin 
rəsulların e'tiqadnaməsinin yazılması papanın və kilsə aparatının sair kilsələrə 
nisbətən öz mövqeyini gücləndirməsinə səbəb oldu. İmperatorluğun mərkəzi 
Konstantinopola köçdükdən sonra Romada papanın aparatı (hal-hazırdakı İtaliyanın 
mərkəzi olan Roma) öz iqtidarını məsihiyyət aləminin ruhani mərkəzi ünvanı ilə 
daha artıq aşkar etməyə və imperiyanın sair dini mərkəzlərinə qələbə

---

268 
çalmağa nail oldu. O dövrdən renosans hərəkatına qədər Roma kilsəsi məsihiyyət 
aləminin bütün ictimai işlərinə tam nəzarət edir. Amma renesans dövründən sonra 
Romanın mərkəzi kilsəsi Vatikanda sadəcə olaraq, katolik məsihilərinin dini-ruhani 
mərkəzi ünvanı ilə rolunu ifa etməyə başladı; ümumiyyətlə ictimai-siyasi işlərə 
müdaxilə etməkdən əl çəkdi. Özünü sair məsihi məzhəblərindən ayıran katolik 
məzhəbinin ən mühüm əqidələrindən bəziləri aşağıdakılardan ibarətdir: 
İlahi işlərdə müqəddəs ata və müqəddəs oğulun bərabərliyi, papanın və 
yepiskopların hər növ günahdan uzaq olmaları və kilsənin yeddilik təşkil edən 
qayda-qanunlarına riaəyət etmək.