SeyiD ƏHMƏd mahmudi /j

SUAL VƏ TAPŞIRIQLAR 
1. ”Katolik” sözü lüğətdə hansı mənanı daşıyır və nə üçün katolik məzhəbi belə 
adlandırılmışdır? 
2. Katolik kilsələri necə inkişaf etmişdir? 
3. Katoliklərin ən mühüm əqidələri hansılardır? 
4. Protestantların katoliklərlə olan ən mühüm ixtilafları hansıdır? 
Dini islahat hərəkatını izah edin.

---

271 
ƏLLİ YEDDİNCİ DƏRS 
MƏSİHİ FİRQƏLƏRİ (1) 
Keçən iki dərsdə məsihiliyin ən əsas və məşhur məzhəbləri ilə tanış olduq. Əvvəldə 
qeyd etdiyimiz kimi, bu dindən ayrılmış bir çox firqələr də vardır ki, onlar qeyd 
olunan məşhur məzhəblərdən ayrılmışlar. Bu və gələn dərsdə həmin firqələri 
araşdıracağıq. əlavə Diqqət yetirmək lazımdır ki, məsihilikdə başqa firqələr də 
vardır; irqi, qövmi və dil müxtəlifliyi əsasında formalaşmış həmin firqələrdən 
danışmaq bu kitabın həcminə sığmadığı üçün onlar haqda söhbət açmırıq. 
PROTESTANT FİRQƏLƏRİ 
Renosans dövrünü əhatə edən müxtəlif zaman fasilələrində bir çox islahatçı 
cərəyanlar da formalaşdı ki, onlar məsihi təfəkkür və rəftarlarında əsaslı dəyişiklik 
aparmaq barədə müxtəlif təfsir və təkliflər irəli sürdülər. Bu kimi təfsirlərin 
müxtəlifliyi protestanizm məzhəbində ayrı-ayrı firqələrin formalaşmasına səbəb 
oldu. Əlbəttə, bə'zi firqələr də sonradan əsl protestanizm cərəyanından yə'ni, Luterə 
məxsus olan məzhəbdən ayrılmışdı. Protestant firqələrindən yaranan ən mühüm 
firqələr aşağıdakılardan ibarətdir: 
1. KALUNİSTLƏR 
Kalunistlər fransalı Jan Kalunun tərəfdarlarıdır (1509-1564). Luterin islahatçı 
hərəkat dövrü ilə azacıq zaman fasilə olan bu cərəyan İsveçrədə Kalunun islahatçı 
təfəkkürünü əks etdirən «Məsihi dininin əsasları» kitabını yazmaqla başlamışdır; O, 
Luterin bə'zi fikirləri ilə müvafiq və bəzilər ilə də müxalif idi. 
Luter kimi Kalun da inanırdı ki, insan günaha aludə olur; amma onun əqidəsi bu 
idi ki, hər bir şəxs öz dini vəzifələrinə əməl etməli, nəfsani inzibatçılığın riayət 
olunmasına əhəmiyyət verməlidir; insan həmişə özünü Allahın hüzurunda görəcəyi 
bir şəkildə yaşamalıdır. Onun nəzərinə görə, öz ömrünü eyş-işrətdə keçirən əyyaş, 
rəqs etməyi, qumar oynamağı və bu kimi digər işləri təfəkkürdən, müqəddəs kitabı 
oxumaqdan üstün sayanlar şeytanın əlində oyuncağa çevrilən şəxslərdir; onlar 
cəhənnəm əzabına məhkum olanlardır. İffət və təqva kimi şərafətli sifətlərin əsaslı 
məntiqi vardır və onları nəzərə almamaq olmaz. Buna görə də Luterin icazəli hesab 
etdiyi rahatlıq və sərxoşluğu Kalun düzgün saymır, zahidliyi, günah və çirkin 
işlərdən uzaq olmağı qurtuluşun əsası hesab edirdi. 

---

272