3-4. KARMA VƏ TƏNASÜX Öyrəndik ki, brahmanların e'tiqadına uyğun olaraq atmən əzəli və əbədi olmaqla
brahmanla vəhdət təşkil edir. Onun zatına azacıq belə olsa, nöqsan, şər və əzab-
əziyyət yol tapmamışdır. Bu nöqsan, şər və əzab-əziyyət insanın rəftarındakı
əməllərin nəticəsi, yaxud karmadır. Karma atməni özünə tabe edərək onun ruhunu
müəyyən şəklə salmış insani əməl və rəftarlardır.
Bu e'tiqada əsasən insan murdar və pis əməllər törətməsə öldükdən sonra ruhu
brahmana qovuşur və xoşbəxtliyə çatır. Əgər çirkin və yaramaz əməl - karma
törətmiş olsa, yaxud gələcəkdə belə işlər görsə onun ruhu heyvan və ya insanların
cisminə, yaxud sair əşyalara keçərək yenidən həyat sürəcəkdir. İxtiyari deyil icbari
olan bu yeni həyat insanın bir daha əzab-əziyyətləri, müsibətləri yenidən təcrübədən
keçirməsinə səbəb olur. Bu proses terminologiyada “samsara”, yaxud tənasüx və ya
hülul adlandırılır.
Karma prinsipi əsasında, insan ruhu onun törətdiyi əmələ uyğun olaraq ölümündən
sonra özündən yuxarı və ya aşağı cəsədə keçir və nəticədə öz əməlinin bəhrəsini
görür. Upanişadlar bu barədə deyirlər: “ - Həyatlarında gözəl və bəyənilən əməl sahibi olanların ruhları ölümdən sonra pak və bəyənilən bətndə bir brahman qadının, yaxud da kşatriyə və yaxud da visiyə qadının bətnində özünə yer tapır. Amma şər işlər görən şəxslərin ruhları isə çox bəyənilməz bətnlərdə yerləşir.” Samsara prinsipinə uyğun olaraq, qeyd etdiyimiz üslubda olan keçid, tənasüx və
nəsil artımı ardıcıl surətdə insan əməlinə münasib şəkildə təkrar olunur.
63
Cəmiyyətin aşağı təbəqəsindən olan yaxşı əməl sahibi olan insanın ruhunun
ölümündən sonra brahmanın, yaxud cəmiyyətin yüksək təbəqəsindən olan bir şəxsin
bədəninə keçməsi də mümkündür və bunun əksi də ola bilər.
