SeyiD ƏHMƏd mahmudi /j

3. MÜQƏDDƏS KİTABLAR 
Brahmanların ən müqəddəs və ən mühüm kitabları dörd vedadan ibarətdir. Amma 
onların arasında da yalnız Upanişad brahman ayininin əsas istiqaməti və vedanın ən 
mühüm təfsirlərindən biri sayılır. 
“Upanişad” sözü üç hissədən ibarətdir: “upa” - yaxın, “ni” - aşağı, “şad” isə 
oturmaq mə'nasını daşıyır. Bu söz terminologiyada mürşidlərin öz xüsusi 
müridlərinə öyrətdiyi bir sıra şifahi elmlərə aid olunur. Xüsusi diqqət və vasvaslıqla 
təqdim olunan bu tə'limlər xüsusi xarakterinə və yalnız bu elmləri öyrənmək ləyaqəti 
təsbit edilmiş şəxslərə tə'lim edildiyindən tədricən batini həqiqətlərə və sirli elmlərə 
çevrildi. Buna görə də bə'zi alimlər “upanişad” sözünü “sirlər və rəmzlər” mə'nasına 
işlətmişlər. 

---

68 
Brahma ayininə inananların nəzərinə görə Upanişadlar toplusu bəşər tərəfindən 
yazılan əsərlərdən olmayıb, yalnız vəhy və işraq yolu ilə meşələrdə tərki-dünya həyat 
tərzi keçirərək öz ruhlarını saflaşdırmağa nail olanlara və haqq hökmlərinin 
dinləyicilərinə ilham olunur, daha sonra isə sirli, simvolik cümlə və ifadələr şəklini 
almışdır. Upanişadların tarixi miladdan 500-800 il əvvələ gedib çıxır. Hal-hazırda 
200 nüsxəyə qədər Upanişad mövcuddur ki, onların bə'ziləri şe'r, bə'ziləri isə nəsr 
şəklində yazılmışdır. Bu nüsxələrdən bə'ziləri əslində sonralar brahman ayinində 
yaranan bir çox məktəblərin əsasını təşkil etmiş təfsirlərdir. Əvvəldə qeyd olunduğu 
kimi, brahman ayininin ideoloji dünyagörüşü və ictimai quruluşunun əsasları 
Upanişadların tə'limləri üzərində qurulub. Buna görə də, həmin kitablar brahman 
ayininin ən mühüm və ən əsas kitablarından sayılır. 
Brahman ayinində ehtirama layiq görülüb müqəddəsləşdirilən və bu ayinin əməli 
əsaslarını təşkil edən digər bir kitab “Mano qanunları” adlanır. Keçmişi miladdan 
250 il əvvələ gedib çıxan bu kitab 12 fəsildən ibarətdir. Hər bir fəsildə əxlaqi və 
əməli tövsiyələr, ardıcılların vəzifələri, o cümlədən cəza qanunları, hər bir kasta 
üzvlərinin vəzifələri, təbəqələrlə əlaqədar müəyyən şərh və izahlar bəyan 
olunmuşdur. Bu kitabda brahmanlarla əlaqədar oxuyuruq: “ - Brahmanların vəzifəsi