SeyiD ƏHMƏd mahmudi /j

doğrudan da əzabdır, qocalıq əzabdır, xəstəlik əzabdır, ölüm əzabdır, xoşagəlməz 
şeylərlə birgə olmaq əzabdır, xoşa gələn şeylərdən uzaqlaşmaq əzabdır, arzulara 
çatmamaq əzabdır. Bir sözlə - dünyaya bağlılıq əzabdır.” 
2. “Ey rahiblər! Əzabların mənşəyinin ali həqiqəti budur: əzabların mənşəyi 
ikinci dəfə doğulmaqla nəticələnir, şəhvət, arzu və meylləri yaradan; hər bir yerdə 
arzularına nail olmaq və xoş güzərana çatmaq istəyən nəfsani istəklərdir. Nəfsin 
həmin o arzuları bunlardır: şəhvət yanğısı, varlıq yanğısı və hakimiyyət yanğısı.” 
3. “Ey rahiblər! Əzablardan xilas olmağın ali həqiqəti budur: əzablardan xilas 
olmaq elə nəfsani arzulardan xilas olmaq deməkdir. Onu tərk etmək, ondan üz 
döndərmək, ondan azad olmaq və ondan qırılmaqdır. Ondan elə ayrılmaq lazımdır 
ki, heç bir əsər-əlamət qalmasın.” 
4. “Ey rahiblər! Budur ali həqiqət, budur əzab-əziyyətdən qurtuluşa aparan yol! 
O yol əslində həmin səkkiz yoldur...” (Səkkiz yol barədə keçən dərslərdə qısaca 
bəhs olunub, növbəti dərsdə onlar haqda ətraflı mə'lumat veriləcək). 
Buddanın əqidəsinə görə, insan həyatında əzab-əziyyət və qəm-qüssə şadlıqdan 
daha çoxdur. Hətta Buddanın “ - Doğulub dünyaya gəlməsəydim daha yaxşı olardı” 
dediyi dərəcədə çoxdur. O, inanırdı ki, insanların öz əzizlərini itirməyin

---

87 
dərd-qəminə görə axıtdıqları göz yaşları dörd okeanın sularından daha çoxdur. 
Ancaq, bir gün şagirdlərdən biri onun bu qəbil tə'limlərindən “ - Mənə elə gəlir ki, 
qəm-qüssədən qurtarmaq üçün intihar etmək lazımdır”- qənaətinə gəldikdə Budda 
bu nəzəriyyəni qətiyyətlə rədd edərək cavab vermişdir: “ - Özünü öldürmək