İYİRMİ ALTINCI DƏRS TAOİZM (2) ƏXLAQ VƏ DİN Bu dərsin mövzusu taoizmin Lao-tze fəlsəfəsi və onun tövsiyələri əsasında
qurulmuş əxlaqi prinsipləri ilə tanışlıqdır. Dərsin davamında bu dinin zaman
baxımından dini yönümündən irəli olan sehrkarlıq aspekti nəzərdən keçiriləcək.
Daha sonra taoizm bir din kimi tədqiq edilib araşdırılacaq.
LAO-TZE FƏLSƏFƏSİ ƏSASINDA ƏXLAQIN ƏSASLARI Lao-tze “Tao-te-çinq” kitabında Taoya qovuşmaq və onun yolunda addımlamaq
istiqamətində öz ardıcıllarına çoxsaylı əxlaqi tövsiyələr verir. Bu göstərişlərin əsasını
təvazökarlıq, tə'zim, şan-şöhrətdən uzaq olmaq, ifrata varmamaq, hamını məhəbbət
və səmimiyyətə də'vət təşkil edir.
Bu əxlaqi göstərişlərdən bə'zilərini şərh edirik:
1. Laqeyidliyə, istəklərdə ifrata varmamaq və diqqətsizliyə də'vət taoizmin ən
mühüm əxlaqi prinsipidir. Lao-tze bu barədə deyir: “ - İfrat diqqət və istəyin
olmamasını öz məramına çevir, mümkün olan həddə sakitliyini tam qoru”, “ -
Hikmət sahibi öz fikrini hər bir şeyə qarşı laqeyd etməlidir”, “ - Səma və yer heç bir
xeyirxahlıq nümayiş etdirmir. Onların nəzərində dünyanın 10 min şeyi vəhşi itlər
kimidir. Müqəddəs insan da xeyirxahlıq əhli deyildir. Onun nəzərində qohum-
əqrəbadan 100 nəfəri vəhşi itlər kimidir.”
2. Hər şeyə və hamıya e'tinasızlığa də'vətlə yanaşı, bir sıra əxlaqi dəyərlər də
tövsiyə edilir. Lao-tze bu barədə deyir: “ - Mənə qarşı yaxşı olanlarla mən də
yaxşıyam. Mənə qarşı yaxşı olmayanlara qarşı də yaxşıyam və bununla da hər bir
şey yaxşı olur. Mənimlə səmimi olan şəxslərə qarşı mən də səmimiyəm, mənimlə
səmimi olmayanlara qarşı yenə səmimiyəm, beləliklə hamı səmimi olacaqdır.”
Başqa bir yerdə deyir: “ - Yaranın əvəzini məhəbbətlə ver”.
3. Tay-şanq-kanq-pinq-pi-yen, yaxud “Əməllər və onların cəzası” risaləsində
digər əxlaqi göstəriş və tövsiyələrin şərhi verilmişdir. Bu tövsiyələrdən aşağıdakıları
diqqətəlayiqdir:
