SeyiD ƏHMƏd mahmudi /j

2. Marutlar; Marutların sayı mə'lum olmasada kollektiv, mütəşəkkil bir-biri ilə 
qardaş, yaşıd və həmrəy, birlikdə böyümüş tə'siri bağışlayırlar. Marutların ildırımla 
bağlılıqları var və günəş kimi parlaqdırlar. Onlar ildırıma bağlılıqlarına və 
müharibələrdə İndraya kömək etdiklərinə görə onun səmimi dostları sayılırlar. 
“Marut” sözünün leksik mə'nası bir o qədər də aydın deyildir. “Mar” ölmək, “ut” 
şəkilçisi isə ola bilər ki, əbədilik və ölməzlik mə'nasını ifadə edir. 
3. Aditiyalar; Bu allahların sayının 6, 8 və bə'zən də 12 olması məsələsində fikir 
ayrılığı var. Adityalar səmadadırlar və təbiət ünsürləri üzərində hökmranlıq edirlər. 
“Aditya” ilahəsinin övladları, yə'ni mə'budlar anasının övladları olan onlar parlaqlıq, 
paklıq, varlıq aləmini idarə etmək kimi sifətləri daşıyırlar. 
Qeyd olunanlar elə “Varuna”nın da malik olduğu sifətlərdir. Bu sifətlərin ortaqlığı 
Adityaların Varuna ilə əlaqəli olmasının bir sübutudur. 
3. Monoteizm. 
Son Veda nəğmələrində digər allahları öz kölgəsi altına alan, vahid və müstəqil bir 
şəkildə təzahür edən vahid allah təqdim olunur. Yaradıcılıq və dünyanı xəlq etmək 
kimi xüsusiyyətlər ona aid olunur. Bu yeganə mə'bud “Vişvakarma”, yaxud 
“Puruşa” adlandırılır. “Vişva” hər bir şey, “Karma” isə yaradan mə'nasını verir. Bu 
iki söz birlikdə bütün məxluqatı yaradan mə'nasını ifadə edir. Vişvakarma hər bir 
şeyi görən, yeri-göyü və ayı yaradan, dünyanı nizamlayan, bütün canlı varlıqları və 
insan qövmlərini idarə edəndir. 
Bu mətləblər Veda ayininin iki əsas - çoxallahlıq və təkallahlıq üzərində 
qurulduğunu göstərir. Diqqətəlayiq məqam budur ki, prinsipcə Veda ayini tovhid, 
monoteizm, varlığın yeganə yaradıcısına inama əsaslanır. E'tiraf etmək lazımdır

---

53 
ki, bu ayinin ardıcılları tərəfindən tək tanrı üçün müxtəlif sahə və aspektlərdə 
sadalanan çoxsaylı simvol və atributlarda hədsiz dərəcədə mübaliğəyə yol 
verilmişdir. Bu isə ilk baxışda hər bir tədqiqatçıda belə bir fikir yaradır ki, təsəvvürə 
sığmayan bu xüsusiyyətlər tədricən veda ardıcıllarında bu atributların hər birinin 
müstəqil tə'sir qüvvəsinə inanaraq və nəticədə bu allahlara sitayiş edərək 
ehtiyaclarını onlardan diləmək kimi azğın fikirlərin yaranmasına səbəb olmuşdur.