SeyiD ƏHMƏd mahmudi /j

İDEOLOJİ DƏYİŞİKLİKLƏR 
Brahmanların veda ayinində yaratdıqları ən mühüm ideoloji dəyişiklik onların 
nicat və qurtuluş anlayışına verdikləri yeni tə'rif idi. 
Veda ayininin tə'rifinə uyğun olaraq insanların nicat və qurtuluşu mə'budların, 
xüsusilə atəş allahı olan Aqninin razılığını əldə etməklə müyəssər olur. Bu da 
qurbanlıq mərasiminin təşkil olunması ilə mümkündür. Yeni tə'rifin müddəalarına 
görə isə brahmanlar nicat və qurtuluşun aləmin həqiqət və ruhuna qovuşmaqla, 
brahmanları tanımaqla müyəssər ola biləcəyi fikrindədirlər. Buna əsasən veda 
dinində zahiri və əyani olaraq keçirilən qurbanlıq mərasimi brahmanizmdə öz yerini 
batini mərasimə verdi. 
Brahman ayininin əsas ideoloji prinsipləri aşağıdakılardır: 
1. Brahmana e'tiqad; 
2. Atmənə e'tiqad;

---

3. Karma; 
4. Tənasüx; 
5. Mukşa (nicat yolu). 
1. BRAHMANA E'TİQAD: 
Brahman, yaxud brahma veda ayini baxımından varlıq aləminin özü, həqiqəti, zatı, 
başlanğıcı və sonudur. O, əbədi və həmişəlikdir, hər yerdə vardır, onun vücudunda 
səma və yer, maddi və ya qeyri-maddi olmasından asılı olmayaraq dünyanın bütün 
varlıqları əhatə olunmuşdur. 
Upanişadda brahman belə təqdim olunur: “ - Odur fənaya uğramayan əbədi 
allah! Elmli, hər yerdə olan və dünyanın gözətçisi! Odur varlıq aləminin hökm 
verəni!” 
Başqa bir yerdə isə belə deyilir: “ - O vahid və sonu olmayan fərd aləmi yuxudan 
oyatdı.” “ - Əslində dünyanın əvvəlində brahman idi. Onun dörd tərəfdən heç 
birində ucu-bucağı yoxdur; ruhu sonsuz bir zatdır ki, doğulmamışdır və ağlın gücü 
ilə dərk oluna bilməz. O, göyün, kainatın ruhu idi və dünya fənaya uğradığı vaxtda 
yalnız o qalacaqdır. O, aləmi sonsuz göylərdə oyatdı və o sıx yığılmış xəyal