Sh. N. Zaynutdinov, R. I. Nurimbetov

nizo = nizoli vaziyat + hodisa
Shunday qilib, nizoning quyidagi belgilarini ifodalab 
berish mumkin:
— qatnashchilar tomonidan nizoli sifatida idrok etiladigan 
vaziyatning mavjudligi;
— nizo obyektining bo‘linmasidagi, ya’ni nizo predmeti 
nizoli o'zaro harakat qatnashchilari orasida adolatli bo‘linishi 
mumkin emas;
— qatnashchilaming o‘z maqsadlariga erishish uchun 
nizoli o‘zaro harakatni davom ettirish istagining mavjudligi 
va boshqalar.
Diagnostika va boshqarishning o ‘xshash usulini tanlash 
imkoniga ega bo‘lish uchun ulami tasniflab ko‘ramiz.
Antogonistik nizolar 
ziddiyatlami hal qilishning shunday 
usullaridirki, bunda barcha qaram a-qarshi tom onlarning 
tuzilmasi buziladi, yoki bitta tom ondan tashqari hamma 
tomonlarning nizoda qatnashishdan voz kechishi sodir bo‘ladi.
14 - 30
209

---

Kelishib hal qilinadigan nizolar. 
Nizo qatnashchilari maq- 
sadlarining, o ‘zaro harakat qilish muddatlari va shartlarining 
o ‘zaro o ‘zgarishi hisobiga ularni hal etishning bir necha 
variantiga yo‘l qo‘yadi. Masalan, mahsulot tayyorlovchi za- 
vodga xomashyo yetkazib beruvchi tashkilot buyurtma berilgan 
buyumni belgilangan muddatga yetkazib bera olmaydi, chunki 
tashkilotning yuk tashish uchun mablag‘i tugab qolgan edi. 
Zavod xom ashyo yetkazib berish grafigini bajarishni talab 
qilishga haqlidir, lekin tashkilotning shart-sharoitlari o ‘zgarib 
qoladi. 0 ‘zaro manfaatdorliqdan kelib chiqib, murosaga kelish 
mumkin: xomashyo yetkazib berish grafigini o ‘zgartirish, qarz 
bilan yordam berish, muzokaralar olib borish kerak bo‘ladi.
Ijtimoiy nizolar 
kishilar, ijtimoiy guruhlar, idoralaming 
o ‘zaro munosabatlari tizimida ziddiyatlar rivojlanishining 
yuqori bosqichidan iboratdir. Ular ijtimoiy birliklar, jamoalar, 
shaxslar manfaatlari va qaram a-qarshi tendensiyalarining 
kuchayishini bildiradi. Bunday nizolar ulami vujudga keltirgan 
obyektiv sabablar o ‘rtasidagi vaqt oralig‘ining mavjudligiga, 
nizolaming o ‘ziga va ulaming oqibatlariga bog‘liq bo‘ladi. 
Misol: sobiq ittifoq hududida keyingi yillarda ko‘pgina nizolar 
vujudga keldiki, ulaming paydo boMishiga asosiy sabab o ‘tgan 
asrning 20- yillarida amalga oshirilgan milliy siyosatdagi 
kamchiliklarga borib taqaladi. Nizolar hozirgi vaqgda kelib 
chiqayotgan bo‘lsa ham, ular oradan bir necha yillar o ‘t- 
gandan keyin hal qilinadi. Shu narsa shak-shubhasizki, o‘tgan 
davrda bu xildagi nizolaming avj olishi uchun yetarli darajada 
sabablar to‘planib qolgan edi, lekin ulaming ilk asosi o‘sha 
dastlabki yillarda yaratilgan edi.