Sh. N. Zaynutdinov, R. I. Nurimbetov

Personal bilan ishlash. 
Personalni tanlashda IRT personal 
uchun ehtiyojni, inson resurslarini rejalashtirish byudjeti bilan 
bog‘liq jarayonni yaxshilash ham da nom zodlar sam a- 
radorligini baholash tizimini keltirgan holda tanlovni o ‘tka- 
zuvchi menejerga kompaniya uchun ko‘proq naf beradiganini 
tanlash imkonini beradi.
IRT xodimlami tayyorlash dasturiga oid byudjetni ishlab 
chiqish va tayyorlovga qo‘yilgan sarmoyadan keladigan 
kutilayotgan unumni aniqlashga (aytish mumkinki, hozirda 
ta’lim uchun sarmoyalar faqat ulaming naf berishi to‘g‘risidagi 
iqrorlikka asoslangan) yordam bergan holda personalni 
rivojlantirish uchun resurslarni taqsimlash bilan bog‘liq 
qarorlami qabul qilishni engillashtirishi mumkin.
IRT rahbarga kadrlar siyosatini tanlashda, ya’ni chetdan 
mutaxassislami jalb qilishning ijobiy va salbiy jihatlarini baholash 
va tashkilot ichkarisida o‘z xodimlarini rag‘batlantirishda yordam 
ko‘rsatishi mumkin. Bunday qaror ishlab chiqarish sohasidagi 
"Ishlab chiqarish yoki sotib olish" qaroriga o‘xshash bo‘ladi.
14.3. Personal uchun xarajatlami aniqlash
Insoniy resurslar (IR) qiymatini o‘lchashga nisbatan eng 
keng tarqlagan yondashuvlardan biri — xarajatlar tahlili 
hisoblanadi (soddaligi sababli).
281

---

Insoniy resurslar qiymati tushunchasi deganda, nafaqat 
ularni o ‘zlashtirish (shunday talqinlar ham mavjud), balki
— ulaming tashkilot uchun qiymati yoki bo‘lg‘usi foydani 
berish qobiliyati anglanadi.
Iqtisodiy fanning turli tarmoqlarida xarajatlarga oid 
ko‘plab konsepsiyalar mavjud, lekin umuman, xarajatlarni 
qandaydir resurslarga egalik qilish yoki foyda olish uchun 
sarflash mumkin bo‘lgan narsa sifatida ta’riflash mumkin. Har 
qanday xarajatlar sarflangan tarkib (ishlatilgan qismi) va aktiv 
k o ‘rinishda b o iis h i m um kin (ayniqsa, kelajakda foyda 
keltiradigan qismi). Insoniy resurslar tahlilida odatda birlamchi 
va qayta tiklanuvchi xarajatlar tushunchalari qo‘llaniladi.
1. 
Personal uchun birlamchi xarajatlar xodimlami izlash, 
o ‘zlashtirish, o £qitish uchun xarajatlarni o‘z ichiga oladi. Bu 
tushuncha fizik kapitalning birlamchi xarajatlari tushunchasiga 
o'xshaydi (masalan, zavod yoki konveyr liniyasi). Birlamchi 
xarajatlaming eng umumiy elementli tarkibi 14.15- sxemada 
ifodalangan. Ta’kidlash joizki, ulaming tarkibi konkret holatga 
va ular yo‘naltirilgan maqsadlarga bog‘liq.