Sh. N. Zaynutdinov, R. I. Nurimbetov

jadval.
Ziddiyatlar tasnifi
Ziddiyatni ng 
m ohiyati
Z id d iya t turi
G orizon ta l
ziddiyatlar
Q uyidan yuqoriga 
b o lg a n vertikal 
ziddiyatlar
Y uqoridan quyiga 
b o lg a n vertikal 
ziddiyatlar
U m um iv mehnat 
faoliyatining asosiy 
maqsadlariga eri- 
shisliga nisbatan 
to'siqlar
Birining xatti- 
harakati 
boshqasining 
m uvaf-faqiyatli 
faoliyatiga halaqit 
be rad i
Rahbar b o 'y sin u v - 
chiiarning maqsadga 
m uvaffaqiyatli eri- 
shishiari uchun 
im koniyatlarni 
ta’ m inlaydi
B o‘ ysinuvehi 
rahbarga uning 
faoliyatining asosiy 
m aqsadiga erishishi 
uchun 
im koniyatlarni 
ta'rninlab b e n m y d i
U m um iy mehnat 
faoiiyatidagi shaxsiy 
maqsadlarga eri- 
shishdagi to'siq la r
Birining xatti- 
harakati 
boshqalarning 
shaxsiy 
m aqsadlariga 
erishishi uchun 
halaqit beradi
Rahbar 
bo'ysinuvchsga 
uning shaxsiy 
m aqsadlariga 
erishish 
im koniyatlarini 
ta’ m inlam aydi
Bo'ysinuvchi 
rahbarga lining 
shaxsiy maqsadlariga 
erishishi uchun im - 
koniyat berm aydi
Xatti-harakatning 
qabui qilingan 
m e'yorlariga nisbatan 
zid harakatlar
G uruhda xatti- 
harakatlar 
doirasidagi qaram a- 
qarshiliklar
Rahbar ishining , 
xatti-harakatining 
x od im la r istagiga 
ja v ob berm asligi
X o d im xatti-hara- 
katining ijtim oiy 
m e ’ yor sifatida 
rahbar istagiga 
t o ‘g ‘ ri kelm asligi
Shaxslar o ‘ rtasidagi 
ziddiyatlar
Shaxsiy nom oslik
Jam oa yetakchilari va 
nufuzlari 
izdoshlarning 
istaklarini oqlam aydi
Jam oa a ’ zolari 
ularning yetakchilari 
va nufuziarining 
istaklarini 
oqlam ayd i
Ushbu tasnif, boshqa har qaysi ko‘ rilayotgan turlar kabi 
«sof» ko‘ rinishdagi xodimlarni o ‘z ichiga oladi. Jamoalaming 
real faoliyatida k o ‘ rsatilgan turlarning bir nechtasining 
uyg‘unligidan iborat b o‘lgan ziddiyatlar uchrab turadi.
Ziddiyatlar kelib chiqishining sabab va manbaalarini 
aniqlash — rahbarning asosiy vazifasi hisoblanadi. Bunda 
ziddiyatni omma e’tiboriga va muhokamasiga ko‘tarish kerak 
emas. Bu uning ishtirokchilarini faqat xafa qilishi mumkin.
76

---

Ziddiyatni hal etishga nisbatan individual yondashuvni 
osonroq topish uchun o ‘zaro to‘qnashuvchilarning bir-biriga 
munosabatining ehtimolli turini aniqlab olish kerak. Bu yerda 
fe’l-atvor turlarini eslash muhim.
Xolerik yuqori darajadagi ehtirosi bilan farqlansa, 
melanxolik esa — aksincha. Lekin ikkinchisi xafalikni uzoq 
eslaydi va kuchli qabul qiladi. Flegmatikni ishontirish 
mushkul, sangvinnik tez upatiladi, lekin unga ham o ‘z 
ehtiroslarini ushlab turish qiyin b o‘ ladi.
Ziddiyatlarning oldini olishning samarali vositalaridan 
biri ularni ta’ qiqlab q o ‘yish. Boshliq jamoada rahbar shaxs 
sifatida faqat «Bahs qilinmasin!» deb buyruq berishi mum­
kin. Ayrim hollarda shaxslararo ziddiyatlarga y o ‘ 1 q o ‘y- 
maslikning iloji y o ‘ q. Bu holda uni turli usullar bilan su- 
saytirish mumkin.
Shulardan biri — ishtirokchilarni boshqa ish o ‘rinlariga 
o ‘tkazish, ularni janjallashish imkoni bo‘lmagan darajada 
ish bilan band qilish va boshqalar.
Ishlab chiqarish-tashkiliy ziddiyatlami hal etishning eng 
yaxshi usullari — rahbarning mehnat sharoitini doimiy 
takomillashtirishi, personalni ishlar holati va jamoaning nav- 
batdagi vazifalari xususida doimiy xabardor qilish hisoblanadi. 
Ziddiyatlar natijasida kelib chiqadigan nizolarni XI bobda 
batafsil ко‘ rib chiqamiz.