Sh. N. Zaynutdinov, R. I. Nurimbetov

Kadrlar xizmati va uning vazifalari
Kadrlar xizmatining vazifasi — aniq sharoitlami hisobga 
olgan holda personal bilan ishlash maqsadlari to ‘g‘risidagi 
tasaw urlardan va tashkilotning faoliyat yuritishiga yo‘nal- 
tirilgan kadrlar ishidan iborat.
Shuni ta ’kidlash lozimki, qayta shakllangan tashkilotning 
99,9% da bunday kadrlar xizmati yo‘q.
Ushbu bosqichda personalni boshqarish bo‘yicha asosiy
vazifalarni quyidagicha ifoda etish mumkin:
1. Tashkiliy loyihani tayyorlash: tashkiliy tuzilmani loyi­
halashtirish; personalga bo‘lgan ehtiyojni hisoblash; hududdagi 
kadrlar vaziyatini tahlil etish; m ehnatni rag‘batlantirish 
tizimini ishlab chiqish.
2. Kadrlar tarkibini shakllantirish:
— nom zodlarni tanlash m ezonlarini shakllantirish va 
faoliyatni tahlil etish;
142

---

— tanlashni olib borishning maqsadga muvofiqligidan 
kelib chiqqan holda ishchi kuchi segmentini aniqlash;
3. 
Kadrlar bilan ishlash tamoyillari va tizimlarini ishlab 
chiqish:
— kadrlar siyosati va kadrlar chora-tadbirlari rejasini 
shakllantirish;
— kadrlar xizm atining (tashkiliy tuzilm a, xodim lar 
tarkibini qabul qilish) o ‘zini shakllantirish;
— kadrlar m a’lumotlardan foydalanish, saqlash va yig‘ish 
tizimini ishlab chiqish.
Kadrlar xizmatini shakllantirish
M a’lumki, kadrlar xizmati tashkilotning samarali faoliyat 
yuritishning kafolati hisoblanadi. K adrlar xizm atining bir 
m uncha muhim vazifalariga quyidagilami kiritish mumkin:
— korxonaga uning maqsadlariga erishishi uchun yordam 
berish;
— xodimlaming imkoniyatlari va tadbirkorligidan samarali 
foydalanish;
— korxonani yuqori malakali va qiziquvchi xizmatchilar 
bilan ta ’minlash;
— ushbu korxonada ishlashni xohlaganlarning yashash 
darajasini yuqori bo ‘lishini qo‘llab-quvvatlash;
— personalni boshqarishning barcha xizmatchilari bilan 
aloqa o ‘rnatish;
— yaxshi axloqiy m uhitni saqlashga yordam berish;
— k orxonalar guruhlari, jam iy atn in g o ‘zaro foydali 
harakatlarini boshqarish.
Tashkilotda personalni boshqarish tuzilmasini ikkita turga 
ajratish mumkin:
Shtabli tuzilm a — tashkilotda personal bilan ishlash 
tamoyillarining aniq dasturlarini ishlab chiqish va kadrlar 
chora-tadbirlarini tashkil etish bilan shug‘ullanuvchi personalni 
boshqarish bo‘yicha boiinm alam ing mutaxassislari (personal 
bo‘yicha menejerlar)dan tashkil topadi.
143

---

Chiziqli tuzilma — xususiy boshqaruv funksiyalarini ba­
jarish jarayonida personal bilan ishlashning aniq funksiyalarini 
amalga oshiruvchi m enejer-am aliyotchilar (chiziqli m ene- 
jerlar) dan iborat (6.10- sxema).
Personal bilan ishlash tuzilmasini loyihalashtirishda aw alo 
quyidagilami e’tiborga olish lozim:
1. P erso n aln i b o sh q arish n i am alga oshirish taxm in 
qilinayotgan darajada:
— yoki u yuqori korporativ boshqaruv darajasida hisobga 
olinishi va qayg‘urish predmeti b o ‘ladi va bunda personalni 
korporativ boshqarish to ‘g‘risida gapirish m um kin bo ‘ladi;
— yoki bu vaqtinchalik o ‘rta darajadagilaming majburiyati 
bo‘ladi va bunda kadrlar bo‘linmasi rahbarining personal bilan 
ishlashini chiziqli menejerlar bilan birgalikda tashkil etishini 
amalga oshirishi haqida gapirish mumkin bo‘ladi.
2. Personalni boshqarish xizmati shtati. H atto eng katta 
korporatsiyalarda ham bevosita personalni boshqarish xizma- 
tida 150 kishidan ko‘p ishlamaydi. 0 ‘rtacha bitta mutaxassisga 
200 kishi to ‘g‘ri keladi (6.23- jadval).
K adrlarni to ‘plash va hisobga olish b o ‘yicha ishlarni 
bajarish uchun zarur bo ‘lgan xodimlaming ancha aniq miqdori 
(M )ni quyidagi formula bo ‘yicha hisob-kitob qilish mumkin:
M-SLL.
F.
bu yerda, N } — namunaviy norm alar bo ‘yicha hisob- 
langan ishlaming um um iy m ehnat hajmi, yil(chorak), soatda;
Pm — personal miqdori;
Fm — m ehnatga haq to ‘lash fondi.
Y ana shuni e ’tiborga olish lozimki, bu n d an tashqari 
kadrlar xizmati va personal nisbati hisob-kitobining milliy 
m e ’y o rla ri h a m m avjud. M a sa lan , R o ssiy ad a k a d rla r 
xizmatining bitta xodimiga 50—100 kishi, Germaniyada — 
130—150, Fransiyada — 130, AQSHda — 100, Yaponiyada
— 40 ta kishi to ‘g‘ri keladi.
144

---

3. 
Personalni boshqarish xizmatining bajaradigan asosiy 
vazifalari. Personalni boshqarish xizmati faoliyatining umumiy 
mohiyatini tavsiflaganda quyidagi asosiy vazifalar ajratiladi: