IX BOB. PERSONALNI BOSHQARISHDA
RAHBAR PSIXOLOGIYASI
Muhim tushunchalar:
rahbar qobiliyatlari, potensial layo-
qatlari, talant, rahbaming professional qobiliyati, rahbarning
ish usuli va texnologiyasi,rahbarlik uslubi.
9.1. Rahbar qobiliyati va psixologik omillar
Rahbarning mehnat faoliyatida uning rang-barang qobi
liyatlari to ia namoyon boiadi. Shuning uchun rahbar qobi
liyatlari muammosi psixologiyaning asosiy nazariy va amaliy
muammolaridan biridir. Garchi inson qobiliyatini falsafa,
sotsiologiya, tibbiyot va boshqa fanlar ham o‘rgansada, ular
hech biri qobiliyatlar yo‘nalishlarini psixologiya fani singari
chuqur va har tomonlama tekshirmaydi.
Rahbarning tashabbuskorlik,
tashkilotchilik, ishbilar-
monlik, ziyraklik, tezkorlik qobiliyatini baholash psixologik
tadqiqotlar orqali amalga oshiriladi. Jum ladan,
shaxsni
rahbar qilib tarbiyalashda, uning axloqiy-psixologik tomonla-
riga k o ‘proq e ’tib o r berib professional qobiliyatlarini
shakllashtirishni asosiy maqsad qilib qo‘yadi. Rahbaming xa-
rakter va qobiliyati uning ajralib turuvchi psixoligik sifatidir.
Qobiliyatlar m a’lum bir faoliyatni rivojlantirish uchun psixo
logik omillardir.
Ishlab chiqarish texnologiyasi yoki turi o ‘zgardimi, rahbar
faoliyatini xarakteri ham o ‘zgaradi, uning qobiliyatiga boigan
m ehnat talablari ham o ‘zgaradi. Demak,
qobiliyat shaxs
xususiyatlarining shunday yigindisidirki, u biror faoliyatga
moslashish va takomillashishning muvaffaqiyatli boiishini
ta’minlaydi. Xullas, rahbaming mehnat qobiliyati deganda,
ish faoliyati jarayonida ishga
tushiriladigan jism oniy va
ma’naviy imkoniyat, layoqatlar yigindisi tushuniladi.
Rahbar bir m aiu m faoliyatni bajarishga kirishmaguncha,
uning xususiyatlari hisoblangan qobiliyatda qisman rivoj-
183
langan, ammo jamoadagi boshqarish tajribasi bilan ko‘proq
shakllangan potensial layoqatlari mavjud b o iad i. Biroq u
mazkur faoliyatni boshlashi bilanoq, uning potensial qobi
liyatlari faqat shu faoliyatda
namoyon boiuvchigina emas,
balki unda shakllanuvchi ta rz id a faol va h arak atch an
qobiliyatlarga aylanadi. N am oyon b o iish darajasi turlicha
b o isa-d a, barcha odamlarga xos b o ig a n sodda, umumiy
qobiliyatlar — bu ruhiy aks etishning asosiy shakllari: sezish,
idrok qilish,
fikr yuritish, kechinm a, qarorga kelish, uni
amalga oshirish layoqatidir.
Bu umumiy qobiliyatlami quyidagi uch guruhga b o iib
tasniflash mumkin:
Dostları ilə paylaş: 
