Sh. N. Zaynutdinov, R. I. Nurimbetov

Personalni boshqarishning tashkiliy-ma’muriy usullari
rah b ar to m o n id an ishlab chiqilgan q arorlarni q a ttiq q o ‘lik, 
sovuqqonlik va zudlik bilan bajarish zaruriyati yoxud jam oa 
rahbar topshirig‘ini faqat buyruq, k o ‘rsatm aga muvofiq ijro 
etishga moyil bo‘lgan sharoitlarga xos hisoblanadi. Personalni 
b o sh q a rish n in g b u u su li y a k k ab o sh ch ilik m u n o sa b a tla ri, 
intizom va m a ’suliyatga asoslanadi.
Tashkiliy-m a’m uriy ta ’sir ko‘rsatish — bu boshqaruvning 
a n iq b o sh q arilay o tg an obyektga va shaxslarga q aratilg an
2 - 3 0
17

---

majburiy tavsifidagi to ‘g‘ridan-to‘g‘ri m a’muriy ko‘rsatmalardir. 
B oshqacha qilib aytganda, rahbar o ‘ziga buysunuvchi sex 
boshliqlariga, sex boshliqlari shu sexdagi ishlab chiqarish 
uchastkalarining ustalariga bevosita bajarilishi zarur b o ‘lgan 
k o ‘rsatm alarni berishi m um kin va bu ko‘rsatm alarni bajari- 
lishlarini nazorat qilishlari lozim.
Quyi pog‘o n a rahbarlari bajarishi shart b o ‘lgan farmoyish 
va ko‘rsatm alam i berish, ularning bajarilishini nazorat qilish, 
norm alarini ishlab chiqish, xodim larni to ‘g‘ri tanlash va joy
- joyiga q o ‘yish, ishchilam i bir joydan boshqa joyga o ‘tka- 
zish, taqdirlash yoki jazolash yuqori pog‘o n a rahbarlarining 
vazifasiga kiradi.
Personalni boshqarishda iqtisodiy rag‘batlantirish usullari
rahbarlar bilan ishni bajarish va kerakli natijalarga erishish 
u chun m oddiy, pul rag‘batlar boshqa yo‘llarga nisbatan ancha 
samarali b o ‘lsa q o ‘llaniladi. Bozor m unosabatlari sharoitida 
aynan shu usulga katta aham iyat beriladi. M azkur usuldan 
personalni boshqarishda shunday foydalanish kerakki, bunda 
har bir xodim va jam oaning m oddiy m anfaatlarini qondirish 
darajasi u larn in g u m u m iy pirovard natijalariga erishishga 
q o ‘shgan hissasi bilan belgilanishi lozim.
T ash k ilo ltn in g ishchi va xodim larini yuksak pirovard 
natijalarga erishganligi u ch u n m oddiy rag‘batlantirish m ehnat 
jam oasining xo‘jalik hisobi darom adidan hosil qilingan iqti­
sodiy rag‘batlantirish fondidan am alga oshiriladi.
Iqtisodiy ragbatlantirish fondiga m oddiy ragbatlatirish, 
ijtim oiy rivojlanish, 
ishlab ch ik arish , 
fan va tex n ik an i 
rivojlantirish fondlari kiradi.
X odim iar m e h n a t jam oalari qanchalik unum li m ehnat 
qilsalar ularning x o ‘jalik darom adi shunchalik k o ‘p b o ‘ladi. 
Bu xodim larning ijtimoiy va m oddiy talablarini qondirishga 
keng yo‘l ochib beradi. Iqtisodiy qonunlam i ch u q u r bilish va 
u la rd a n h a r to m o n la m a fo y d a la n ish d avlat tu z u m in in g
afzalliklarini ruyobga chiqarish, m am lakat iqtisodiy-ijtim oiy 
taraqqiyotini jadallashtirishning zarur shartidir.