Sh. N. Zaynutdinov, R. I. Nurimbetov

Xarizmatik yetakchilar (liderlar) 
о zlarining mashhurligi, 
odam lam i boshqarish qobiliyatiga, nufuziga tayanadi.
Noxarizmatik yetakchilar 
xabardor b o ‘lish, bilimlar, yum - 
shoqlik, ishonuvchanlik, m o ‘tadil yondashuv, b o ‘ysinuvchilar 
bilan aloqalar hisobiga muvaffaqiyat qozonishga intilishadi.
Avtokratik yetakchilar 
sh u h ra tp a ra st, o ‘z q aro rlarin i 
bo sh q alarg a yoyishga, ularn i eng t o ‘g ‘ri deb hisoblashga 
intiladi, b o ‘ysinuvchilarning laganbardorliklarini xush ko‘radi.
Demokratik yetakchilar 
personalni boshqaruv jarayoniga 
q o ‘shishga intiladi, o ‘z nufuzidan shaxsiy m anfaatlarini ifoda 
etish uchun emas, balki ish m anfaatlarida foydalanadi.
Strategik, uzoqni ko‘ruvchi yetakchilar 
b o ‘ysunuvchilarni 
kelajakka, strategik m aqsadlarga ishontirishadi, ilhom lantiradi.
Manipulyator-yetakchilar 
joriy, hozirgi m uam m olarni hal 
etish b ilan , asosan b o ‘y su n u v ch ilarn in g tezk o r(o p e ra tiv ) 
ishlarni bajarishini nazorat qilish bilan band bo‘lishadi.
0 ‘zgartiruvchi yetakchilar 
asosiy e ’tiborlarini innova- 
siyalarga, jarayonlarni tashkil etish va texnologik jarayonlarni 
takom illashtirishga qaratib, kelajakda muvaffaqiyat, barqaror 
holatga erishishni asosiy m aqsad qilishadi.
Ishchan yetakchilar 
eng qisqa yo‘llar bilan erishiladigan 
eng yaqin foydani izlashadi.
R ah b a r ta n lay d ig an va q o ila y d ig a n rah b arlik uslubi 
zam onaviy m en ejm en t talab lari va m en ejerlarn in g x a tti- 
harakatlari mohiyatiga m onand b o ‘lishlari kerak. Personalga 
rahbarlik qilish va boshqarish b o ‘yicha mutaxassis G arri Yuk- 
laning fikricha, rahbarning m uayyan tizim ni shakllantiravchi 
turli hatti-h arak at turlarini m ujassam lashtirish kerak. Tizim 
quyidagi yo‘nalishlarni o ‘z ichiga oladi:
25

---

1. E ’tiborni ishlab chiqarishga qaratish.
2. B o‘ysinuvchilarga nisbatan d iq q at-e’tiborni ajratish.
3. Jam oani ilhom lantirish, cntuziazm ni kuchaytirish.
4. Bo‘ysinuvchilarni m aqtovlar bilan va ularning 
xizmatlarini tan olish yo‘li bilan rag‘batlantirish.
5. Personalni qarorlar qabul qilish jarayoniga jalb qilish.
6. Xodimlarni firma farovonligi uchun q o ‘shgan hissasiga 
qarab taqdirlash.
7. B o‘ysinuvchilarga boshqaruv vakolatlarining bir 
qismini berish.
8. Xodimlarga ularning roli, majburiyatlari, xatti-harakat 
m e ’yorlari va qoidalarini tushuntirish.
9. Jam oa oldiga ishlab chiqarish faoliyatiga oid maqsad 
va vazifalarni q o ‘yish.
10. Bo‘ysinuvchilam i o ‘qitish va malakasini oshirishda 
ishtirok etish.
11. Jam oada firmadagi hoi at va uning siyosati to ‘g‘risidagi
axborotni tarqatish.
12. Ishlab chiqarish ehtiyojlaridan kelib chiqib, xodim - 
lam ing ish joylarini o ‘zgartirish, resurslar bilan
ta ’m inlashga oid boshqa m uam m olam i hal qilish.
13. B o‘linm a, jam o a faoliyatining rejalari va dasturlarini 
tuzish.
14. Ijrochilam ing ishni bajarish davomidagi harakatlarini 
m uvofiqlashtirish.
15. M ehnat jarayonini yo‘lga q o ‘yish, ishni engillashtirish, 
. to ‘siqlam i bartaraf etish yuzasidan choralarni
o ‘tkazish.
16. Z arur holatlarda tavsiyalar ishlab chiqadigan, ish 
sifatini oshirish b o ‘yicha m aslahat bera oladigan 
m aslahatchilarni jalb qilish.
17. Ijobiy ahloqiy-ruhiy m uhit, o ‘zaro ishonch, ham korlik 
va o ‘zaro yordam m uhitini y o ‘lga q o ‘yish.
18. Ziddiyatlami boshqarish, ziddiyatli vaziyatlami hal etish.
19. M ehnat va ishlab chiqarishga oid tartib-intizom ni 
saqlab turish.
26

---

M enejer o ‘z xodimlari orasidagi nufuzini har tom onlam a 
m ustahkam lab turishi kerak. Lekin bunga o ‘z shaxsini olqish- 
lash, boshqalar tepasiga chiqish bilan emas, balki o ‘z bilim - 
lari, tajribasi, o ‘zini tutish m adaniyati, o ‘z -o ‘zi bilan b o ‘la 
olish ko‘nikm alari bilan va bir vaqtning o ‘zida — individual- 
ligi, hurm at qozongan shaxsiyati bilan erishishi lozim. H ar 
qanday ishda sovuqqonlik va o ‘zini tu ta olish, tez-tez sodir 
b o ia d ig a n hissiy tuyg‘ularga qarshi tu ra olish m ustahkam
m enejer, rahbar obrazini keltiradi. X odim larga o ‘z harakatlari 
sabablarini aniq ko‘rsatib bera oladigan va mavjud vaziyatga 
mos rahbarlik uslubiga rioya qilish ju d a m uhim hisoblanadi.