tarixiy m a’lum otlar mavjud. Dastlabki paytlarda odam lam i
boshqarish ju d a oddiy tam oyillr asosida b o ‘lib, u asosan,
harbiy tavsifga ega edi. 0 ‘sha davrlarda harbiy intizom ni
o ‘rnatish m aqsadida odam lam i boshqarish uchun ularni jazo
bilan q o ‘rqitish, har qanday buyruq va farm onlarga so‘zsiz
ito at kabi usullardan foydalanilgan. A m ir T em u r davrida
m arkazlashgan, intizom li davlatning barpo etilganligiga ham
Sohibqironning o ‘z q o ‘l ostidagilam i "Q attiq q o llik
va adolat
b ilan bo sh q arg an i sabab boMgan. Shu bilan bir q ato rd a,
bo b o m iz A m ir T e m u r h a r q anday k uchli davlatni b arp o
etishda undagi intellektual potensial salohiyatning o ‘rniga
qattiq ishongan. Xususan, u o ‘z "Tuzuklarida" m am lakatning
rivojlanishi o ‘n ikki ijtimoiy toifa kishilarga bog'liqligi va ularni
im koni boricha h u rm a t-e ’tibor bilan tinglash zarurligini va
shu bilan jam iy atd a ishbilarm on tadbirlar odam larga ham
keng sharoitlar yaratib berish zarurligini ko‘rsatadi. "Tajri-
bam da ko‘rilgankim, ishbilarm on, m ardlik va inshoot azmi
q a t’iy,
tadbirkor va hushyor bir kishi, m ing-m inglab tad -
birsiz, loqayd kishilardan yaxshidir", deb uqtiradi.
M ing yillar m obaynida boshqaruv tam oyillari va uning
ay rim q o n u n iy a tla ri eng q im m a tli m e ro s sifa tid a d in iy
tashkilotlar a ’zolariga, hukm ron sulolarning taxtga voris b o iib
qolgan m erosxo‘rlariga o ‘tib kelgan. Eng qadimgi jam iyatlar
b o ‘lgan Shum erda, m isrda, Bobilda, Qadimgi Y unonistonda
va Qadimgi Rim da ham shunday boMgan.
Qadimgi dunyoda asosan diniy ta ’lim ustuvorligi mavjud
b o ig a n lig i sababli b o sh q aru v faoliyati q o n u n -q o id a la rin i
chuqurroq bilib olishga b o ‘lgan im koniyatlar cheklangan edi.
D in iy t a ’lim ning b o sh q aru v faoliyati b ilan b o g ‘liqligi bu
faoliyatga alohida tus berardi.
Boshqaruv sehrli, m uqaddas h a
rakat, san’at, haqiqat sari ilohiy yo‘l shaklida tasaw u r qilinardi.
In so n resurslarini b o sh q arish tarixiga A ngliyada asos
solingan degan fikr keng tarqalgan, bu yerda hunarm andlar
g ild iy a la rg a (b irla s h m a la rg a ) u y u sh ib , u la rd a n m e h n a t
sharoitini yaxshilashda foydalanganlar. Bu gildiyalar kasaba
u y u sh m alarin in g d a ra k c h ila ri b o ‘lishgan. U lard a b o sh q a
m asalalar b ilan b ir q a to rd a ja m o a la rd a
in soniy m u n o sa-
42
batlarni yaxshilash masalalari ham ham hal etilgan. G archi,
hu xildagi vazifalarni personalni boshqarish zam onaviy xiz-
m atlarini hal etiladigan vazifalar bilan qiyoslash m um kin
b o i s a h a m , b u n d a y m u n o fiq lik aso sid a riv o jian ish n in g
bo sh lan g lch nuqtasi haqidagina xulosa chiqarish kerak emas.
Personalni boshqarishning boshiang‘ich nuqtalarini aniqiashga
y o n d ash u v i u zo q o ‘tm ish d a m avjud b o ‘lgan o d a m ia rn i
boshqarish shakllari va m ehnat potensialini samarali harakatga
keltirish m aqsadlarining m ushtarakligjga asoslangan holda
yondashish kerak boMadi.
Tashkilotdagi personalni boshqarish
nazariyasi tashkilotda
shuningdek, bir butun ijtimoiy-iqtisodiy tizim da inson om i-
lining roli to'g'risidagi bilimlar tizim idan iboratdir. "Tashkilot"
atamasi menejme-ntda ikki xi! m a'noga egadir. Birinchidan,
"tashkilot" degan atam a bilan tizim ning o ‘zi xo‘jalik yurituvchi
subyekt sifatida (korxona, jam iyat, firma, birlashm a, bank,
kompaniya va boshqa yuridik shaxslar) ifodalanadi. Ikkinchidan,
bu tu sh u n ch a bilan tizim ning o ‘zini tashkil etish jarayoni,
faoiiyatning bir turi, shuningdek, uning ay rim elem entlarini
(tra n sp o rt, ornbor, energ etik a x o ‘jalik larin i tashkil etish,
m ehnatni tashkil etish va h.k.) faoliyat ko‘rsatishi ifodalanadi.
Bunday holda ''tashkilot" ko‘pincha keng m a’noda ishlatiladi.
Iqtisodiv hayot subyekti sifatidagi inson to ‘g"risidagi
tasavvuriarning uzoq vaqt mobaynida rivojlanishi natijasida bir
qator tushunchalar:
Dostları ilə paylaş: