Sh. N. Zaynutdinov, R. I. Nurimbetov

4.4. Personalga boigan ehtiyojni hisoblash
X odim lam ing zaruriy sonini va ularning kasbiy va 
malakaviy tarkibini aniqlash birinchidan, ishlab chiqarish das­
turini, ikkinchidan, ishlab chiqarish m e’yorini, uchunchidan, 
m ehnat unum dorligining rejalashtirilgan o ‘sishini va to ‘r- 
tinchidan ish tarkibini aniqlashning imkonini beradi.
Personal miqdorini hisob-kitob qilish joriy yoki operativ, 
uzoq muddatli yoki istiqbolli bo‘lishi mumkin.
1. Personalga bo‘lgan joriy ehtiyoj.
K orxonaning kadrlarga b o ‘lgan um um iy ehtiyoji (U ) 
quyidagicha aniqlanadi:
U = В + QE,
bu yerda, В — ishlab chiqarish hajmi bilan aniqlanadigan 
kadrlarga bo‘lgan bazaviy ehtiyoj;
QE — kadrlarga bo‘lgan qo‘shimcha ehtiyoj.
107

---

Kadrlarga bo ‘lgan bazaviy ehtiyoj (B) quyidagi formula 
b o ‘yicha aniqlanadi:
В = IC h H /H
bu yerda, IC hH — ishlab chiqarish hajmi;
H — bir xodimga to ‘g‘ri keladigan mahsulot hajmi.
Yanada aniqroq hisob-kitob quyidagi toifalar bo ‘yicha 
alohida amalga oshiriladi:
— ishchilar — ishbay (mahsulot m ehnat sig‘imini, ish 
vaqti fondini, m e’yorlami bajarish darajasini hisobga olgan 
holda);
— ishchilar-vaqtbay (biriktirilgan zonalar va ishlar sig‘i- 
mi, personal m iqdori m e’yori, m e’yorlashtirilgan vazifalar 
mehnat sig‘imi, ish vaqti fondini hisobga olgan holda);
— o ‘quvchilar (yangi ishchilarni tayyorlash va rejaviy 
o ‘qitish muddatlarini hisobga olgan holda);
— xizmat ko‘rsatuvchi personal (shtat jadvaliga va namu- 
naviy m e’yorlarga asoslangan);
— rahbarlik qiluvchi personal (boshqaruv m e’yoridan 
kelib chiqqan holda).
Kadrlarga q o ‘shim cha ehtiyoj (QE) bu hisobot davri 
boshiga personalga bo ‘lgan umumiy ehtiyoj va mavjud personal 
orasidagi farqdir. Q o‘shimcha ehtiyoj hisob-kitobida quyi- 
dagilar hisobga olinadi:
1) korxonaning rivojlanishi (ishlab chiqarishning o ‘sishi 
sababli lavozimlar o ‘sishini ilmiy jihatdan asoslangan holda 
aniqlash);
QE = U - Uh
^
rej 
baz
bu yerda, U rej va Ubaz— bazaviy va rejalashtirilayotgan 
davrdagi mutaxassislarga bo ‘lgan um umiy ehtiyoj;
2) mutaxassislar lavozimini vaqtincha bajaruvchi amali- 
yotchilar bir qismining almashtirilishi;
QE = u rej- K k
bu yerda, К — mutaxassislarning ketish koeffitsienti 
(am aliyotning k o ‘rsatishicha bu yiliga um um iy m iqdorning 
2—4% ni tashkil etadi);
108

---

3) m utaxassislar va rah b arlar lavozim ini bajaruvchi 
xodimlaming tabiiy ketishining o ‘rnini to ‘lg‘azish (kadrlar 
tarkibining demografik ko‘rsatkichlarini, o'limni hisobga olish 
va hokazolami baholash);
4) xodimlaming kutilayotgan ishdan ketishi, tasdiq- 
langan shtatlardan kelib chiqqan holda vakant lavozimlar.