Sh. N. Zaynutdinov, R. I. Nurimbetov

Personalni boshqarish subyekti 
deyilganda biz, 
birin-
chidan, 
harakatdagi rahbarlik davoni kadrlam i tayyorlash, 
qabul qilish, ularning ishga ko‘nikishi, bir joydan boshqasiga 
o ‘tk a z ilish ja ra y o n in in g b o s h q a rilish i va shu k a b ila rn i,
10

---

ikkinchidan, 
b o ‘ysunuvchi b o ‘lim lar, ja m o a va m untazam
boshqaruvchi personalni, 
uchinchidan, 
boshqaruv subyektlari 
tarkibiga turli xil ishchilar, jam oani jisplashtirish, tarbiyalash, 
a ’zolarning ijodiy faolligini oshirish sohasidagi vazifalarni 
bajaruvchi kasaba uyushm alari tashkiloti va boshqa jam o at 
tashkilotlari (masalan, sifatni oshirish to ‘garaklari) ham kiradi.
Shunday qilib, butun 
boshqaruv tizimining asosiy elementi
personaidir, u ayni bir vaqtda boshqaruvning ham obyekti,
ham subyekti bo‘lib maydonga chiqishi mumkin. 
K orxona 
xodim lari obyekt sifatida faoliyat ko‘rsatishiga sabab shuki, 
ular ishlab chiqaruvchi kuch, har qanday ishlab chiqarish 
jarayonining asosiy tashkil etuvchisidir. Shu boisdan ishlab 
chiqarishdagi inson resurslarini rejalashtirish, shakllantirish, 
qayta taqsim lash va oq ilo n a foydalanish p ersonalni b o sh ­
qarishning asosiy m azm unidir. Ishlab chiqarishni ng m oddiy- 
buyum elem en tlarin i boshqarish h am xuddi shu nuqtayi 
nazardan qarab chiqiladi.
Shu bilan birga, 
personal — awalo odamlardan iborat
boiib, ular o ‘ziga xos sifat va hossalarning murakkab majmui
bilan ajralib turadi. 
U lar orasida ijtimoiy-psixologik xususiyatlar 
a so siy rol o ‘y n ay d i. P e rs o n a ln in g b ir v a q tn in g o ‘zid a
boshqaruvning ham obyekti, ham subyekti sifatida nam oyon 
b o ‘lishi ishlab chiqarishda personalni boshqarishning 
0
‘ziga 
xos tom onini tashkil etadi.
G ‘z m ohiyatiga ko‘ra tashkilot, muassasa, korxona perso- 
nalini boshqarish, boshqaruv apparatining ongii, tizim li tash- 
kii etilgan faoliyati b o ‘lib, u m ehnat jam oasini shakllantirish 
va personal ishini iqtisodiy faoliyatning ishtirokchilari man- 
faatlarini inobatga olgan holda samarali va keiishilgan tarzda 
ta ’minlashga qaratilgan.
Shunday qilib, personalni boshqarish — m enejm entning 
eng nozik, noyob va javobgarli qism idir. F irm a personalim
m iqdoriy boshqarish uchun faqat ishlab chiqarish, ta d b ir­
korlik, resurslarga egalik qilish m anbaalari va tovarlarni sotish 
m ohiyatini bilishigina talab etilishi bilan cheklanm avdi. Xuddi 
shu aham iyatda, zarur qobiiiyatdagi insonlarni topish, ularni
и

---

ishga jalb qilish, ular m ehnatidan sam arali foydalanish va 
adolatli h aq to ‘lash, o ‘zaro h u rm a t tam oyillari asosida xizm at 
m un o sab atlarin i o ‘rnatish, m ajoraviy vaziyatlardan yiroq- 
lashish va yuzaga keladigan ziddiyatlam i, agar o ‘ta m uhim
b o ‘lm asa oqilona hal qilish kabi xususiyatlar ham m uhim
hisoblanadi.
Personalni ilmiy asoslangan, puxta, professional bo sh ­
qarish nazariya va metodologiyaga, boshqaruv texnologiyasi 
va tashkillashtirishga, ijtimoiy psixologiyaga, um um tanolingan 
ahloqiy m e’yorlarga va insoniy m unosabatlarga tayanadi. P e r­
sonalni boshqarishning organik tarkibiy qismi b o ‘lib m ehnat 
jam oalari va alohida xodim larni boshqarish hisoblanib, unda 
h a r b ir x o d im g a n isb a ta n in d iv id u al y o n d ash u v m u h im
sanaladi. Personalni boshqarishda bajariladigan ishlaming turiga 
va b o sh q aru v d ag i iq tiso d iy ja ra y o n la r ish tiro k c h ila rin in g
psixologik xususiyatlariga m os keladigan rahbarlik uslubini 
tanlash va q o ‘llashga alohida aham iyat qaratiladi.
0 ‘zbekistonda bozor m unosabatlariga o ‘tish va u bilan 
bog‘liq dem okratlashtirish va erkinlashtirish vazifalari perso­
nalni boshqarish m ohiyati, shakllari va uslublariga sezilarli 
o ‘zgartirishlam i kiritish zaruratini keltirib chiqardi. Xodim larni 
mafkuraviy qarashlar, partiyaviy mansubligi, millati asosida 
kadrlam i boshqarish va joy-joyiga q o ‘yish deb ataluvchi ti- 
zim dan farqli o ‘laroq, bozor iqtisodiyotida xodim ning kasbiy 
(professional) qobiliyati, ta ’lim darajasi, tezkorligi, ijrochilik 
xususiyatlari, intizom ligi va m as’uliyati kabi m ezonlar hal 
qiluvchi hisoblanadi. R ahbar va b o ‘ysinuvchi o ‘rtasidagi m u ­
nosabatlar k o ‘proq um um iy m anfaatlarga asoslangan sheriklik 
tusini kashf etadi. Shu bilan birga rahbam ing, m enejem ing 
keraksiz xodim lardan ozod bo" I ish, personalni o ‘z xohishiga 
qarab shakllantirish, to ‘ldirish b o ‘yicha im koniyatlari yuzaga 
keladi.
Personalni boshqarish tizim i funksiyalari aw algi kadrlar 
xizm atlariga m ansub b o ‘lgan xodim larni izlash, yollash, joy- 
joyiga q o ‘yish, o zo d qilish, m alakasini oshirish, hisobini 
yuritishdan iborat b o lg a n vazifalardan ancha kengaydi. X o‘jalik 
y u ritish n in g b o z o r iq tiso d iy o ti sh a ro itid a bu fu nksiyalar
12

---

rejalashtirish va personal m arketingini, personalni rivojlan­
tirish, m eh n at m unosabatlarini boshqarish, norm al m ehnat 
sharoitini ta ’m inlash, rag‘batlantirish, personal boshqaruvini 
huquqiy ta ’m inlash kabi jih atlarn i q o ‘shish hisobiga ancha 
kengaytirildi. Hozirda k o ‘pgina tashkilotlarda kadrlar b o ‘limlari 
personalni boshqarish xizm atlariga aylantirilm oqda.