Sh. Sh. Shodmonov



Yüklə 4,78 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə2/123
tarix28.09.2023
ölçüsü4,78 Mb.
#129512
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   123
SH. SH. Pul nazariyasi

UDK: 3 3 6 .77(075)
BBK 
65.011.3ya73
Ahboi ot-rasur* markazl
ISBN 978-9943-05-402-8
© Sh.Sh. Shodmonov va boshq., 2011
© ChoMpon nomidagi nashriyot-matbaa ijodiy uyi, 2011


K IR IS H
M amlakatimiz mustaqillikka erishgandan so‘ng iqtisodiy islohotlarm 
amalga oshirishning dastlabki davrlaridan boshlab, hukumat pul-krcilil 
munosabatlariga katta e ’tibor berib kelmoqda, chunki biror davlai pul 
sohasidagi munosabatlarni yo‘lga qo'ym asdan iqtisodiyotni to'laqonli 
rivojlantira olmaydi.
Tashqi iqtisodiy munosabatlar va ichki aloqalarning Respublikami/ 
tanlagan bozor iqtisodiyoti yo‘liga m os ravishda rivojlanishining pul 
munosabatlarining rivojlanish darajasiga bogUiqligini alohida ta ’kidlab 
o ‘tish zarur.
Shu sababli P rezidentim iz I.A. K arim ov ushbu m asalaning dol 
zarbligiga alo h id a e ’tib o r berib: «Bugun dunyo iqtisodiyotidagi 
ahvolni tah lil qilar ekanm iz, ja h o n m oliyaviy va iqtisodiy in q iro /i 
h ali-b eri nihoyasiga yetgani y o ‘q, deb aytishga b arch a 
asosla - 
rim iz bor.
Bugungi kunda bozorni pul resurslari bilan zo ‘r berib to'ldirisli 
davom etayotgani fond va xom ashyo bozorlarida su n ’iy ravishda 
oshirib borilgan spekulativ narxlarning yanada k o ‘tarilib ketishiga, 
t a ’b ir jo iz b o ‘lsa, m oliyaviy k o ‘p ik la rn in g b a tta r avj o lish ig a, 
inflatsiyaning jilovlab b o !lmas daragada o ‘sish xavfining ko‘payishiga 
olib kelmoqda.
Jahon miqyosida konvertatsiya qilinadigan asosiy valutalarning 
beqarorligi jiddiy xavotir uyg‘otm asdan qolmaydi. Bu, birinchi navbatda, 
rivojlanayotgan davlatlarning ushbu valutalarga bo‘lgan ishonchiga jiddiy 
putur yetkazmoqda.
Biz bugun 2010-yil yakunlarini baholar ekanmiz, aw alo, mamla- 
katimiz iqtisodiyotining yuqori barqaror o ‘sish sur’atlari va makroiq- 
tisodiy m utanosibligi saqlanib qolayotganini qayd etishim iz zaiur. 
Iqtisodiyotimizda 2010-yili yuqori o ‘sish sur’atlari ta ’minlanib, alio 
lining real daromadlari 123,5 foizga oshdi, o ‘tgan yilda inllalsiya daiajasi 
2009-yildagi 7,4 foiz o'rniga 7,3 foizni tashkil etdi.
3


Bu aw alam bor qat’iy, shu bilan birga, puxta o ‘ylangan pul-kredit 
siyosati va inqirozga qarshi ko‘rilgan samarali chora-tadbirlarimizning 
natijasidir»1 deb ta ’kidladi.
Pul sohasidagi munosabatlarni rivojlantirish uchun ular to ‘g‘risidagi 
turli nazariyalarni o'rganish, umumlashtirish va ulardan 0 ‘zbekistonning 
iqtisodiy taraqqiyotga erishishini ta ’minlash y o lid a foydalanish zarurdir. 
Shu bilan birga Respublikada pul m unosabatlarining ilmiy asosda 
rivojlanishi Iqtisodiy tashkilotlar va Xalqaro moliya institutlari bilan 
o'rnatiladigan munosabatlarning keng qamrovliligini belgilashda katta 
ahamiyatga egadir.
«Zamonaviy ikki pog‘onali bank tizimini yaratish orqali mustaqil 
pul-kredit siyosatni yuritish, budjet va pul siyosatining m as’uliyat 
doirasini aniq belgilab qo‘yish, ulaming o ‘zaro samarali munosabatini 
ta ’minlash imkoniyati paydo bo ld i.
Buning natijasida iqtisodiyotimiz manfaatlarini barqaror va ishonchli 
tarzda qondirib borishga erishildi».2
Pul sohasidagi munosabatlarning shakllanishi ham da moliya bo- 
zorining rivojlanishi respublika tijorat banklari tom onidan o ‘tkazi- 
layotgan pul operatsiyalari ko'lami va turlarining ko'payishiga ham da 
iqtisodiy faoliyat bilan shug'ullanuvchi xo‘jalik subyektlari uchun respub- 
likamizdan tashqaridagi hamkorlar bilan aloqalami kengaytirishga zamin 
yaratadi.
Shu sababli «Pul nazariyasi» fani b o ‘yicha ushbu o ‘quv qo‘llanma 
bozor iqtisodiyoti va jahon moliya munosabatlarining negizini tashkil 
etuvchi pulning mazmunini, uning harakatlarini, undan foydalanish 
to ‘g‘risidagi nazariyalarni o'rganish va ulardan 0 ‘zbekiston Respublikasi 
uchun zarur b o ‘lgan am aliyjihatlw ini ham tadqiq qilishga bag‘ishlangan 
dolzarb o ‘quv qo‘llanma hisoblanadi.
Shu va boshqa muhim iqtisodiy m asalalarni tezroq hal qilish, 
ularning yechim ini topish pul va pul sohasidagi munosabatlarining 
m azm unini, ulam ing talablari hamda xususiyatlarini, qonun-qoidalarini

Karimov I. A.
Barcha reja va dasturlarimiz vatanimiz taraqqiyotini yuksal- 
tirish, xalqimiz farovonligini oshirishga xizmat qiladi. /Xalq so‘zi, 2011-yil/.
2 0 ‘zbekistonning 16 yillik mustaqil taraqqiyot yo‘li. Prezident Islom Kari- 
movning 0 ‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi, V azirlar M ahkam asi va 
Prezident Devonining 0 ‘zbekiston mustaqilligining 16 yilligiga bag'ishlangan 
qo‘shma majlisidagi m a’ruzasi. «Xalq so‘zi» gazetasi, 2007-yil 31-avgus£, 173- 
soni.
4


amalga oshirilayotgan iqtisodiy islohotlarning maqsadi va m ohiyatini 
chuqurroq bilishlariga bog'liqdiir.
«Pul nazariyasi» fani pul to ‘g ‘risidagi tushunchalam i, nazariyalarni, 
uning qonun-qoidalarini o ‘rgata-di. «Pul nazariyasi» fani magistr talaba- 
larga m am lakatim izda yashay-otgan insonlarning tu rm u sh darajasi 
ko‘pdan-ko‘p pul sohasidagi m a salalarning to ‘g‘ri hal qilinishiga, milliy 
pul barqarorligining ta ’minlanishiiga h am bog‘liqligini o ‘rgatadi va milliy 
istiqlol mafkurasining odamlar ongida shakllanishida, ulaming intellektual 
kamolotga erishuvida m uhim ro l o ‘ynaydi.
Lekin shu vaqtgacha o ‘zbek tilid a pulning hozirgi davrdagi m az­
m unini, uning ichki sir-asrorlarini, u n in g haqiqiy mohiyatini sinchiklab 
o'rganishga intilayotgan o'q u vch ilar va talabalarimiz uchun m o’ljal- 
langan iqtisodiy m uam m olarni hal qilishga harakat qilayotgan rahbar 
xodimlar, iqtisodchi mutaxassislar, p ul to ‘g ‘risidagi nazariyalar bilan 
qiziquvchi keng kitobxonlar om m asi talablariga javob beradigan ada- 
biyotlar, o ‘quv q o ‘llanm alar, ay n iq sa, darsliklar yetarli em as edi. 
Yurtboshimiz aytganidek: «...birinchi galda, taraqqiyotimizning h ar bir 
y o ‘nalishi — jam iyatim izdagi siyosiy, ijtim oiy-iqtisodiy, m a ’naviy 
munosabatlarning rivoji haqida maxsus darsliklar, qo‘llanmalar, om m a- 
bop adabiyotlar yaratish zarur»1. D arsliklar va o ‘quv qo'U anm alari 
yetishmasligi bo‘yicha Oliy o ‘quv yurtlari va kollejlardagi ahvolni, shu- 
ningdek, kadrlar tayyorlash milliy dasturida qo'yilgan muhim vazifalarni 
hisobga olib, «Pul nazariyasi» fani b o ‘yicha ushbu o ‘quv qo'llanm ani 
yozishga jazm qildik.
Bozor iqtisodiyotiga kirib borayotganim izni, bu sharoitda yashashi- 
miz, faoliyat ko'rsatishim iz, iqtisodiy m unosabatlarda bo'lishim izni 
hisobga olib, pul munosabatlari sohasidagi m uam m olarni, uning sabab- 
oqibatlarini, qonun-qoidalarini, tushunchalarini, ular bizning sharoiti- 
mizda qay darajada, qanday shaklda amal qilayotganligini batafsilroq 
yoritishga harakat qildik.
Ushbu o ‘quv qo ‘llanmada pul m unosabatlari sohasidagi jarayon- 
larning faqatgina yuzaki ko‘rinib tu rg an tomonlarigagina emas, balki 
ulam ing ichki mohiyati, ziddiyatlari va bog‘lanishlariga, bu jarayon- 
larning sabab va oqibatlariga alohida e ’tibor berildi. U shbu o'quv 
q o ‘llanm ada 0 ‘zbekistonda bozor iqtisodiyotiga o ‘tish davrida pul

Karimov I.A.
«Donishmand xalqitnizning mustahkam irodasiga ishonaman». 
«Fidokor» gazetasi, 2000-yil 8-iyun.
5



Yüklə 4,78 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   123




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin