Sh. Sh. Shodmonov
Pulning nominalistik va davlat nazariyalari
Yüklə 4,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 3.2. Pulning nominalistik va davlat nazariyalari
Pulning nom inalistik nazariyasi metallistik nazariyadan farqli o ‘la- roq, pulning metall bilan aloqasini uzib tashlaydi. Pul ichki qiymatdan mahrum bo‘lgan shartli belgilar sifatida ko‘rib chiqiladi. Pulning tovar tabiati inkor etiladi, uning vujudga kelishi esa odam lar o ‘rtasida ayirboshlashni ta ’minlash maqsadida yoki davlatning qonun hujjatlari asosidagi kelishuv natijasi sifatida ko'rib chiqiladi. Shu sababli pulning davlat nazariyasi nominalistik nazariyasining bir turi hisoblanadi. Pulning nominalistik nazariyasi vujudga kelishi uchun tarixiy shart bo‘lib oltin quymasidan tanga pullarga o'tish xizmat qildi, bunda pul vazni bo‘yicha emas, balki nomi bo'yicha qabul qilina boshlangan. Pulning ustiga yozib qo'yilgan qiymatini uning ichki qiymatidan ayirish imkoniyati pulning davlat tomonidan muomalaga chiqariladigan shartli belgilar ekanligi haqida yolg‘on xulosalarning paydo bo‘lishi uchun imkon berdi. Qog‘oz pul birliklarining paydo bo'lishi bilan nominalistik pul nazariyasi tarafdorlarining soni o'sa boshladi va ularning ta ’siri kuchayib bordi. Oltinni pul muomalasi sohasidan siqib chiqarish va uni qog‘oz pullarga almashtirishni to'xtatish, shuningdek, naqdsiz hisob- ; kitob shakllarining jadal rivojlanishi shunga olib keldiki, pulning J nominalistik nazariyasi ustunlik qila boshladi. Pulning nominalistik nazariyasi vujudga kelishi ishlab chiqarishning 3 quldorlik tuzumiga borib taqaladi. Pulning davlat nazariyasi paydo I bo‘lishiga bevosita dastlab quldorlik tuzumi, so‘ngra feodal tuzum murojaat qilgan tanga pullarning buzilishi sabab bo‘ldi. Bunday amaliyot tarafdori bo‘lib chiqqan rasmiy ideologiyaning tasdiqlashicha, pul davlat 39 hoklm lyati tomonidan yaratiladigan bo‘lib, u o‘z xohishi bo‘yicha pul birllgining xarid qobiliyatini o'zgartirishi mumkin. Keyinchalik bu naza- rlya qog‘oz pullarga o‘tishni yoqlay boshladi. Pulning nominalistik nazariyasi o'zining eng to‘liq rivojini XVIII asr olimlarining asarlarida topdi. Nominalizmning birinchi namoyandalari ingliz J. Berkli va J. Styuartlar bo‘lishgan. Ular birinchidan, pul davlat tomonidan yaratiladi, ikkinchidan, ularning qiymati nominal bilan ifodalanadi, uchinchidan, pulning mohiyati ideal narxlar masshtabiga kiritiladi, deb hisoblaganlar. Masalan, J. Styuart pulni teng bo'lingan narxlar masshtabi sifatida ta’riflaydi. Xususan, J. Styuart taklif qilgan «ideal pul birligi» konsepsiyasiga ko‘ra, pul faqat Yüklə 4,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|