Sh. Sodiqova

M aktabgacha ta ’lim m uas­
sasasida iqtisodiy tushun-
chalarni berishda yangi
pedagogik texnologiyalardan
foydaianish y o ‘llari
M aktabgacha ta ’lim m uassasalari- 
dagi ta ’lim -tarbiya jarayonida axborot 
texnologiyalarining joriy etilishi ho- 
zirgi vaqtda m uhim aham iyat kasb et- 
moqda. K o ‘pgina m aktabgacha ta ’lim 
m uassasalarim iz yetarli darajada texnik
164

---

likda ishlatishni tushunamiz. Bolalami birgalikda ishlatish uchun ta’lim 
jarayonida interfaol uslublardan foydalanamiz.
Interfaoi - lotincha «inter» so'zidan olingan bo ‘lib, «orasida», «o‘rtasi- 
da» degan m a’noni anglatadi, y a’ni ikki narsa o ‘rtasidagi faollik degan m a’- 
noni anglatadi.
Ta’limda interfaol uslub - bu tarbiyalanuvchi bilan tarbiyachi o ‘rtasida 
ta ’limni o ‘zlashtirish munosabatlarini kuchaytirish, faollashtirish demakdir. 
M azkur uslublar ham korlikda ishlash vositasida m ashg‘ulot samaradorli- 
gini oshirishga yordam beradi. Ular bolalami mustaqil fikrlashga undaydi.
Interfaol uslublar tarbiyalanuvchi bilan tarbiyachining faol muno- 
sabati. bir-birini to ‘liq tushunishiga asoslanadi. Interfaol uslublarni ta ’lim 
jarayoniga joriy etishning tub maqsadi - m ashg‘ulot qaysi shaklda bo'- 
lmasin, qayerda o'tkazilm asin, m ashg‘ulotda tarbiyachi bilan bolalarning 
hamkorlikda ishlashini tashkil etishdir. Tarbiyachi m ashg‘ulotda tegishli 
muammolarga bolalarlarni jalb etishi, ularning harakatini faollashtirishi 
va natijada o'zlashtirishlarini ta ’minlashi lozim. Bunda tarbiyachi faqat 
fasilitator (yo‘l-yo‘riq k o ‘rsatuvchi, kuzatuvchi, xulosalovchi) vazifasini 
bajaradi. Ushbu uslublar orqali bolalarning mustaqil fikrlash qobiliyatlari 
rivojlantirilib, ularda erkin fikrlash, mustaqil qaror qabul qilish, hissiyotlami 
boshqara olish, tanqidiy va ijodiy fikr yuritishning rivojlanishiga zamin 
tayyorlanadi.
Dunyo m iqyosida ko’p yillardan beri qo‘llanilib, yaxshi natijalar bera- 
yotgan o'qitishning yangi shakl va usullari Respublikamiz xalq ta’limida 
i!g‘or, ijodkor tarbiyachilar tomonidan qoMlanilmoqda. Bu o ‘qitishning 
interfaol usulidir. Bu usulning asl mohiyati bolalami mustaqil bilim olishga, 
bilim olish uchun izlanishga, fikrlashga y o ‘naltirishdir.
M ashg'ulotlar jarayonida quyidagi interfaol usullardan foydalanish 
m aqsadga muvofiqdir:
• kichik guruhlarda ishlash;
• aqliy hujum;
• rolli o ‘yinlar;
• kichik guruhlarda ishlash.
K ichik guruhlarda ishlash an ’anaviy m ashg‘ulotdan nim asi bilan farq 
qiladi? Bolalar faol ishlaydilar, topshiriqlam i bajarishga m as’uliyat bilan 
qaraydilar. B olalar jam oa b o ‘lib fikr-muloxazalarini m uhokam a qiladilar. 
Tushunish uchun bir-birlarini tinglaydilar, savollar beradilar, bir-birlariga 
yordam beradilar. G uruh ishlarida bolalar o ‘zlarini erkin tutadilar. Bu
165

---

jarayonda javob berishga hadiksiraydigan bolalar ham o ‘zini erkin 
tutadilar, o ‘ziga nisbatan ishonch paydo boTadi.
Guruhlardagi ishdan qanday foydalanish kerak? Guruhdagi sam arali 
ish bolalam i y ig ‘ib, ularga topshiriqlar yozilgan kartochkalar berish bilan 
belgilanm aydi. Buning uchun tarbiyachi m avzu bilan tanishtirib chiqishi 
va uning m azm uniga oid m uam m olam i belgilashi, guruhda ishlashning 
eng samarali y o ‘llarini belgilab olishi kerak. M asalan: guruhni 4ta ki­
chik guruhga bo ‘lib, guruhlarga topshiriq beradi va vaqtni belgilaydi, 
va m ustahkam lash m ashg‘uloti o‘tilsa, topshiriqlarni bajarish uchun 10 
daqiqa beradi. B olalar guruhda ish boshlaganda bir-birlariga savollar 
beradilar. egallagan bilim lari b o ‘yicha o ‘zaro fikr almashadilar. Bolalar 
guruhlarda ish bilan band b o ‘lganda, tarbiyachi guruh b o ‘ylab yuradi, 
u barchani kuzatib topshiriqni izohlab beradi, yordam ga m uhtojlik se- 
zayotganlarga yordam k o ‘rsatadi, ham da m ashg‘ulot m avzusi bilan 
band b o ‘lishini kuzatadi. Vaqt tugagandan keyin ham m aning e ’tiborini 
doskaga qaratib, har bir guruhdan bittadan vakil chiqib, guruh bajargan 
ishni butun guruh oldida taqdim etadi. H ar bir guruh taqdim otidan keyin 
boshqa guruhdagilar savol beradilar. Tarbiyachi ham m a guruh ishlarini 
yakunlab boTgandan so‘ng, ularga izoh beradi, xatolar b o ‘Isa to ‘g ‘rilaydi 
va xulosalaydi, guruh ishini baholaydi. G uruh ishini tashkil etishda 
quyidagi tam oyillam i yodingizda tutishingiz lozim:
G uruhlartarkibi 3 -5 boladaniboratboT ishi. B olalar sonini k o ‘paytirish 
guruhlarda ishlash jarayonini qiyinlashtiradi va b a’zi bolalarning chetda 
qolib ketishiga sabab b o ‘ladi.
Guruh tarkibini o ‘zgartirib borish kerak. Har bir m ashg‘ulotda yangi 
guruh tashkil etish lozim. Bu ham m a bolalarni bir-biri bilan do‘stona 
m unosabatda ishlashlarining im konini tu g ‘diradi.
G uruh tuzishda o ‘g ‘il va qiz bolalardan bir xil guruh bo ‘lib 
qolm asliklariga e'tib o r berish kerak.
G uruh tarkibini tarbiyachi belgilashi lozim. H ar bir guruhda qobiliyatli 
bolalar boTishiga, qobiliyatli bolalardan guruh tuzilib qolm asligiga 
e ’tibor berish lozim.
G uruh ishining taqdim otini o ‘tkazish, yakunlash v a ularni rag ‘- 
batlantirib borish kerak.
166

---