Sh. Sodiqova

5. Qaysi o‘quv yilidan boshlab 0 ‘zbekiston Respublikasi maktab­
gacha ta’lim muassasalaridan boshlab huquq saboqlari berish yo‘lga
qo‘yildi?
A) 1997-1998-o‘quv yili
B) 1998-1999-o‘quv yili
C) 1999-2000-o‘quv yili
D) 1996-1997-o‘quv yili
6. Maktabgacha ta’lim muassasalarida qaysi mashg‘ulotlar tarki-
bida 0 ‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi o‘rgati!adi?
A) Savodga o'rgatishda
B) Elementar matematik tasavvurlami shakllantirishda
C) Huquqiy savodxonlikda
D) Konstitutsiya saboqlarida
7. “Bolalar huquqlari to‘g‘risidagi” konvensiya qachon va qaysi
tashkilot tomonidan qabul qilingan?
A) 1989-yil BMT Bosh Assambelyasi
B) 1988-yil BMT Bosh Assambelyasi
C) 1989-yil YuNESKO tomonidan
D) 1986-yil YuNISEF tomonidan
8. 2008-yil 7-yanvarda O‘zbekiston Respublikasining qanady qo­
nuni qabul qilindi?
A) “Bolalar huquqiy madaniyatini rivojlantirish” to ‘g‘risidagi
B) “Bolalar huquqlarini himoya qilish” to‘g ‘risidagi
C) “Bolalar huquqlarining kafolatlari” to‘g‘risidagi
D) “Bolalar huquqlari to‘g‘risidagi” konvensiya
181

---

XII BOB. EKOLOGIK TARBIYA
M aktabgacha ta'Iim 
Ek°
1
° f ' a < f * d'a 
>“ h“ h. “>'■
. 
, 
makon. logos - ta limot - umumiy tarzda
m uassasalanda eko- 
. . .
. . . . . .
, . u orgamzmlarnmg yashash loyi, makom
logik tarbiya m aqsadi , 
.
.„ . 
. 
degan ma noni anglatadi. Ekologiva rani tirik 
va vazifalari 
. 
,, 
f / ,
, 
,
orgamzmlarnmg ma lum bir muhitda yashash
qonuniyatlarini, ya’ni organizmlarning o‘zaro va ularni o‘rab turgan 
atrof-muhit bilan bog'liq bo‘lgan hayot tarzini o ‘rganadi. Ekologiya so‘zi 
tirik mavjudotlar, shu jumladan, odamning yashash sharoiti va tashqi 
muhit bilan o'zaro munosabatini bildiradi.
Keyingi davrda pedagogika nazariyasi va amaliyotiga “ekologik ta’­
lim”, “ekologik tarbiya”, “ekologik ong”, “ekologik faoliyat”, “ekologik 
m as’uliyat”, “ekologik e’tiqod”, “ekologik m a’rifat”, “ekologik madani­
yat” va boshqa bir qator atamalar va ular bilan bog‘liq tushunchalar kirib 
keldi. 
Ekologik t a ’lim
ekologik m a’rifatning asosiy jihati bo‘lib, 
0
‘qitish 
va o‘qish jarayonlarida mavjud ijtimoiy ekologik tajribaning avloddan- 
avlodga o ‘tkazilishidir. Ekologik ta’lim orqali shaxsda ekologik bilim, 
ko‘nikma va malakalar hosil bo‘ladi. 
Ekologik tarbiya
(tor m a’noda) 
rivojlanayotgan shaxsda maqsadga muvofiq axloqiy-ekologik fazilatlami 
tarkib toptirishni nazarda tutadi va shu orqali shaxsning ekologik xulq- 
atvor xususiyatlari takomillashib boradi. 
Ekologik o n g -
shaxsning amaliy 
ekologik faoliyati va hatti-harakatini tartibga solib turadi. 
Ekologik fao­
liyat
esa ekologik bilimlarga tayanilgan holda tabiat va atrof-muhit mu- 
hofazasini ta’minlash borasida amalga oshirilayotgan xatti-harakatlar 
majmui demakdir. Ekologik dunyoqarashning ajralmas bir qismi bo‘lmish 
“ekologik m a s’uliyat”
deganda insonning atrof-muhitga m as’uliyatli 
munosabatini tushunamiz. Bunday munosabat insoniyatning, xususan, 
ayrim odamlarning bilib-bilmay, uzoqni o‘ylamay tabiatga ko‘rsatgan 
salbiy ta’siri oqibatlarini anglash va bunday ta’simi bartaraf etish istagi 
natijasidagina shakllanadi. 
Ekologik madaniyat —
alohida shaxsning ib- 
ratli axloqiy-ekologik xatti-harakati boshqalarda zavq-shavq uyg‘ota 
olishlik holatini ifodalaydi. Bu atama shaxs va jamiyatning atrof-muhitga 
munosabat darajasini belgilash uchun qo‘llaniladi.
M a’lumki, respublikamizda “Uzluksiz ekologik ta ’lim konsepsiyasi” 
yaratilgan. Mazkur konsepsiyaga ko ‘ra, maktabgacha ta’lim muassasalari 
bolalariga ekologik ta ’lim-tarbiyaning oddiy elementlariberiladi. Maktab-
182

---

gacha ta’lim muassasalarida bolalar atrof-muhit bilan qanday muloqotda 
bo‘lishlari zarurligini, issiq-sovuq, yorug‘lik-qorong‘ilik, kecha-kunduz, 
yom g‘ir-qorni, yaxshilik-yomonlikni, qushlar, hayvonlar, o ‘simliklarga 
nisbatan qanday munosabatda bo'lishni bilishlari, tabiatdagi ranglarni 
tanishlari lozim.
Maktabgacha yoshdagi bolalarga ekologiyadan boshlang‘ich ta’lim- 
tarbiya berishning maqsadi ularni tabiatni sevadigan, asrab-avaylaydigan, 
odobli, erkin fikrlovchi, milliy g‘urur egasi, barkamol sog'lom avlod etib 
tarbiyalashdan iboratdir.
Ekologik tarbiya ijtimoiy tarbiyaning yana bir muhim tarkibiy qismi 
bo‘lib, uni tashkil etish jarayonida quyidagi 
vazifalar
hal etilishi zarur:
1. Bolalarda m ashg‘ulot va m ashg‘ulotdan tashqari jarayonda ekologik 
tushunchalarni tarkib toptirish.
2. Ularning tabiat va atrof-muhit ekologiyasi to‘g ‘risidagi tasavvurini 
boyitish.
3. Bolalarda tabiat va atrof-muhit muhofazasini ta ’minlash ijtimoiy 
zaruriyat ekanligi to‘g"risidagi m as’uliyatni shakllantirish.
4. Bolalarda tabiatda o ‘zini tutish malakasini, atrof-muhitni muhofaza 
qilish tuyg‘usini tarbiyalash hamda ularning tabiat va atrof-muhit 
muhofazasini ta’minlash jarayonida faol ishtirok etishlariga erishish.
M a’lumki, bola shaxsi о‘zaro va bi-