Sh. Sodiqova

bevosita va b ilvo siia talab
farqlanadi. 
B evo sita talab
u chun q a t’iylik, aniqlik, m o h iy atn in g tu sh u n arli b o 'lish i 
xos b o ‘lib, keskin ohang, y u z h arak atlari u v g ‘unligi aks etadi.
B ilvosita talab
(m aslah at berish, yalinish, ta ’kidlash, qaytarish) bevo­
sita talabdan farqli ra v ish d a b o iad a q a y g ‘urish, qiziqish. intilish kabi psi- 
. x o lo g ik om illarni ch a q irish g a x izm at qiladi.
1 1 2

---

M aslahat berish
orqali boiada m a ’lum x atti-harakatning foydali ekanli- 
giga ishonch hosil qilinadi. B o la qachonki bildirilayotgan fikrni o ‘zi uchun 
m uhim ekanligiga ishonch hosil qila olgandagina m aslahatni qabul qiladi.
Yalinish -
ag ard a bo sh q a talab q ilish k o ‘rin ish i kor qilm aslig ig a k o ‘zi 
y etsa , bola q a lb id a m eh rn i y an g ilash , u y g ‘o tish m a q sa d id a u n i b iro r nar- 
sag a k o 'n d irish u ch u n iltim os qilish, o 'tin ib s o ’rashdir.
Ta 'kidlash
- b o la lar bilan o 'tk a z ilg a n h a r bir vaziyatda, u larg a m alol 
kelm ay d ig an ax lo q iy m azm u n n i uqtirib, tayinlashdir.
Q aytarish -
bola ja h li chiqib, qizishib b iro r kor-hol, y o m o n lik qilishga 
q aro r q ilsa yoki v ajo h ati shuni k o ‘rsatsa, uni b u n d a y no m aq b u l, n o jo ‘ya 
ishdan, x a tti-h arak atd an o ‘zini tu tish g a un d ash , tiyish.
О 'rgatish
- b o lag a b iro r ish -h arak at (m asalan, tu rli jo y v a vaziy atlard a 
o 'z in i tutishni, gapirishni v a b o sh q alar) b ajarish usulini, y o 'l- y o ‘ru g ‘ini 
tu sh u n tirish , bild irish va shu ishni m u staq il b ajara olad ig an qilish. M azkur 
uslu b n i t o ‘g ‘ri q o 'lla s h q o id alarig a q u y id ag ilar kiradi:
- T arbiyachi v a tarb iy alan u v ch ilar ta rb iy a m aq sad in i aniq ta s a w u r g a
ega b o ‘lishlari lozim . A yniqsa, bola o ’rg atila y o tg an ish -h arak atn in g n im a 
u ch u n x izm at qilishini tu sh u n ib y etm asa, ta rb iy ach in in g harak ati zoye 
ketadi.
- Ish -h arak atn i b ajarish g a o ’rg atish d a b u y ru q q a em as, tu sh u n tirish g a 
aso slan ish lozim . M asalan: “Q o ‘sh n ila r b ilan salo m lash ib y u rsan g , ular 
seni yaxshi k o ‘rish ad i” , “ Seni ch iro y li kuladi d ey ish lari uch u n tishlaringni 
y u v ib y u rish in g kerak"’ v a boshqalar.
- B o lalarg a o ‘rg atilad ig an ish -h arak at u ch u n m aqbul v aq t va m iqdor 
h iso b g a olin ish i lozim . O d atlan tirish u ch u n m a ’lum m u d d at zarur, sho- 
sh ilish k e rak em as. D astlab b o lan i h arak atlarn i to ‘g ‘ri bajarish i h aq id a 
q a y g ‘urish, k ey in uni te z am alg a o sh irish ig a intilish zarur.
- B o lag a h a ra k a tla r q an d ay b ajarilishini, n atijasi n im a b ilan tugashini 
k o ‘rsatib b erish lozim . M asalan, to za v a iflos poyabzal, silliq v a g ‘ijim - 
langan k iyim ni taq q o slab k o ‘rsatish orqali b o lan i b u n d ay h o latlarn i bar- 
ta ra f etish g a o 'rg a tib bo rish m um kin.
- O ’rgatish doim iy n a zo ratn i talab etadi. N a zo rat chin k o ‘ngildan, 
q iziq ish b ilan am alga oshirilishi, z ard a-jah l tarzid a b o ‘lm asligi ham da 
o 'z - o ‘zini n a zo ra t q ilish b ila n u y g 'u n lik d a olib b o rilish i lozim .
- 0 ‘rgatish o ‘yin orqali am alg a oshirilsa, yax sh i sam ara beradi. 
O 'y in d a b o la b e lg ilan g an qoid alarn i b o sh q ala rn in g m ajb u rlash isiz ham
o‘z x o h ish ig a k o ‘ra bajaradi.
113

---