Sh. Sodiqova

B olalar ja m o a si
- bu 
birgalikdagi faoliyatni tashkil etuvchi, m ustahkam lik, um um iy jav o b g arlik
bilan ajralib turuvchi, barcha a ’zolarining huquq v a m ajb u riy atlard aten g lig i 
sharoitida m ajburiy aloqadorlikka ega b o ‘lgan bolalar guruhidir.
B olalar ja m o a sin i shakllantirish -
uzoq v aq tn i ta lab etad ig an m urakkab 
ja ra y o n d ir (11- rasm ). A vvaliga b irg alik d ag i fa o liy at k o ‘p incha o ‘y in
bilan b o g ‘liq b o ‘lgan fao liy atg a birlashadi. B u b irlash ish beqaror, qisqa 
v aqtli b o ‘lib, tez buziladi. B unday 
dastlabki birlashishnm g
tash k ilo tch isi 
tarbiyachidir. C hunki u b o lalarg a b irg alik d a o ‘y n ash n i ta k lif etadi. B o la­
larning bittasi m a sh in ag a y u k y u k lasa, ik kinchisi tashiydi, uchinchisi 
yu kni tushiradi; to 'rt-b e s h qiz u y -an jo m lari b ilan “X o la-x o la” o 'v in in i 
o 'y n a y d i, tarb iy ach i esa ularga ro llam i taq sim lash d a y o rd am beradi. 
B olalarning ja m o a g a b irlash tirish n in g dastlabki b o sq ic h id a tarb iy ach i bu
115

---

birlashishning m arkazida turadi: kichik yosh guruhi bolalariga hikoya, 
ertak aytib beradi, ashula o ‘rgatadi, qiziq o ‘yinchoqlarni k o ‘rsatadi.
11-rasm.
B olalar jam oasini shakllantirish bosqichlari
Ikkinchi bosqich -
bolalar guruhining barqaror b o ‘lishini ta ’min- 
lashdir. Bu davrga kelib bolalar ancha m ustaqil ham da tashkilotchilik 
qobiliyatini egallagan b o ‘ladilar. Birgalikdagi faoliyatning murakkab 
m aqsadlari oldingan suriladi - o ‘yin-m ehnatga o ‘rgatiladi. Bu bosqich­
da tarbiyachining vazifasi bolalarda tashkilotchilik qobiliyatini shakl- 
lantirishdir. M ashg‘ulot o ‘tkazayotganda uning o ‘zi ham m aga ko'rinib 
turishi, so'zi esa ham m a uchun tushunarli b o iis h i lozim. U bolalarni 
o 'z o ‘rtoqlarining ishini tahlil qilishga jalb qilish orqali ulam i izlanuv- 
chanlikka, rostgo‘ylikka o ‘rgatadi. Tarbiyachi bolalarning o ‘z tengdosh- 
lariga xayrixoh b o ‘lishlarini tarbiyalaydi.
B olalar jam oasining 
yuqori bosqichi
ularda m ustaqillikning ortishi 
bilan belgilanadi: ular o ‘zlari birlashadilar, o'zaro m unosabatlam i o 'z - 
lari boshqaradilar, ayrim jam oa a ’zolari xulqini o ‘zlari hal etadilar. Bu 
bosqichda o‘zini jam oa a ’zosi sifatida anglab olish yuzaga keladi. B o­
lalar vaqt-vaqti bilan ham m a uchun kerak boTgan topshiriq va vazifa-
116

---

lam i bajarishadi (navbatchilik, jonivor va o 'sim liklam i parvarish qilish, 
bayram ga guruh xonasini bezatish). Bu bosqichda tarbiyachining tutgan 
y o ‘li o ‘zgaradi. u bevosita ta ’sir k o ‘rsatishdan bilvosita ta ’sir k o ‘rsa- 
tishga o ‘tadi: u m aslahatchi, katta yoshdagi o ‘rtoq rolini bajaradi, y ax­
shi tashkilotchilarning tashabbusini q o ‘llab-quvvat!aydi, tortinchoq bo­
lalarning jam oa bilan birgalikda harakatlanishlariga doir tushuntirish ish- 
larini olib boradi.
T 
, A 
, , 
Bolalarni jam oada tarbiyalash jarayonida