Sh. Sodiqova

M aktabgacha ta ’lim 
, 
. 
. 
, 
~ 
, ,
. 
. , . 
iqtisodiy m adaniyatni yuksaltirish davlat- 
m uassasalarida lqti- 
: 
. .
... . . ,
, . . 
. . . T.
nin e m uhim vaznalaridan binga aylandi. 1 - 
sodiv tarbiya 
. 
, 
. . 
, 
. . 
,. 
.
tim oiy yo naltinlgan bozor lqtisodiyotiga
o ‘tish m unosabati bilan asosiy o ‘zgarishlar amalga oshirilib, bozor 
m adaniyatini shakllantirish uchun jiddiy asos yaratildi. Iqtisodiy m adani­
yat rivojining asosiy om illaridan biri b o 'lg an x o ‘jalik yuritish erkin- 
ligining asosi ta ’minlandi. 0 ‘zbekiston Respublikasi K onstituttsiyasida 
m am lakat iqtisodiyotining bozor m unosabatlarini rivojlantirishga y o ‘nal- 
tirilganligi, barcha m ulk shakllarining teng huquqli ekanligi va ularning 
bab-baravar m uhofaza etilishi, xususiy m ulkning ham davlat m uhofaza- 
siga olinganligi belgilab berildi. Iqtisodif faoliyat, tadbirkorlik va m ehnat 
“qilish erkinligi uchun keng y o ‘1 ochildi. Aholining iqtisodiy bilim savi-
156

---

yasi va m alakasini, iqtisodiy fikrlash qobiliyatini kengaytirish, m ehnatga 
b o 'lgan ijodiy yondashuvini kuchaytirish, ularning tadbirkorlik faoliyati- 
dagi ishtirokini faollashtirishga asosiy e ’tibor qaratilib, ularni amalga os­
hirish uchun qulay shart-sharoit yaratilm oqda.
1996-yil 17-avgustda "'O 'zbekiston R espublikasida uzluksiz iqtisodiy 
ta ’lim -tarbiya konsepsiyasi” qabul qilindi. M azkur konsepsiyani am alga 
oshirishda esa quyidagi sakkiz bosqichga asoslanildi:
I bosqich.
Oila. M aktabdan tashqari ta ’lim (H ar bir bosqich uchun 
tayvorlangan ishlanmalar).
II bosqich.
M aktabgacha ta"lim -tarbiya (Iqtisodga y o ‘naltirilgan o ‘yin 
m ashg'ulot).
III bosqich.
B oshlang‘ich ta ’lim (Iqtisod alifbosi).
IVbosqich.
Um um iy ta ’lim (Iqtisodiy tushunchalar).
V bosqich.
O 'rta-m axsus, kasb-hunar ta ’lim i (Iqtisodiy bilim va kasb 
iqtisodiyoti asoslari).
VI bosqich.
Oliy ta ’lim (Tarmoq iqtisodiyoti).
VII bosqich.
Tarmoqlar bo 'y ich a m alaka oshirish tizim i (Am aliy iqti­
sod).
VIII bosqich.
0 ‘zbekiston Fanlar akadem iyasi, tarm oq akadem iyalari, 
ilmiy m arkazlar (Iqtisodiy ta 'lim b o 'y ich a ilmiy izlanishlar).
Uzluksiz iqtisodiy ta ’lim -tarbiya konsepsiyasining asosiy vazifalari 
quyidagilardan iborat:
1. Iqtisodiy ta ’lim ning uzluksizligini ta ’m inlovchi bir butunlikni hosil 
qilish uchun har bosqichning o 'z ig a xosligini o'rganish.
2. H ar bir bosqichning m ustaqil m aqsad va vazifalari, tashkiliy shakl, 
uslub, vosita, usul va uslubikalarini ishlab chiqish.
3. B osqichlar orasida ko'p rik vazifasini bajaruvchi shaxsning iqti­
sodiy m adaniyatlilik darajasini ko'rsatuvchi ta ’limiy-tarbiyaviy tadbirlar 
m ajm uining xususiyati, im koniyatlarini aniqlash.
4. "Labirintlar tizim i” ilm iy-uslubik loyihani am alga oshirishdagi 
moddiy ta ’minot.
U zluksiz iqtisodiy ta ’lim -tarbiyaning um um iy vazifalaridan kelib 
chiqqan holda, m aktabgacha ta ’lim m uassasalarida am alga oshiriladigan 
iqtisodiy tarbiyaning m aqsad va vazifalarini quyidagicha belgilab olish 
mumkin:
M aktabgacha t a ’lim m uassasalarida am alga oshiriladigan iqtisodiy 
tarbiyaning m aqsadi bolalarni iqtisodiy bilim, ko'nikm a va m alakalarni
157

---

egallashga tayyorlashdir. M azkur m aqsadga erishishda quyidagi vazi- 
falam i muvaffaqiyatli hal etish lozim:
1) m aktabgacha ta ’lim yoshidagi bolalarning fikrlash doirasini 
kengaytirish va chuqurlashtirishga im kon beruvchi turli vaziyatlarni 
ishlab chiqish;
2) iqtisodiy tusbunchalar bilan bog‘liq vaziyatlarni hal etishni am alga 
oshirish uchun zarur pedagogik shart-sharoitlarni yaratish;
3) iqtisodiy bilim lam i egallashga zam in bo'luvchi, m antiqiy-m ate- 
m atik tasavvurlam i rivojlantiruvchi o ‘yinlar m ajm uini ishlab chiqish va 
am aliyotga tatbiq etish.
M aktabgacha ta ’lim m uassasalarida iqtisodiy tarbiyani am alga oshi­
rish o ‘rta guruhdan boshlanib, “Ilk iqtisodiy ta ’lim -tarbiya dasturi"ga 
ko‘ra m azkur yosh guruhida bolalarni olti xil iqtisodiy tushuncha bilan 
tanishtirish k o ‘zda tutiladi: 1) iqtisod; 2) mehnat; 3) boylik; 4) m ulkiy 
m unosabatlar; 5) bozor; 6) pul.
K atta yosh guruhi bolalariga esa o ‘rta guruhda o ‘rgatilishi m o ‘ljal- 
langan tushunchalar m ohiyatini kengroq v a to ‘liqroq yoritisb bilan birga 
quyidagi sakkiz turdagi iqtisodiy tushuncha haqidagi bilim lar tarkib top- 
tiriladi: 1) iqtisod; 2) m ehnat; 3) boylik; 4) m ulkiy m unosabatlar; 5) tad- 
birkorlik; 6) bozor; 7) pul; 8) m ahsulot.
M aktabga tayyorlov guruhida esa o ‘n bir xil iqtisodiy tushuncha 
mazm uni yoritib beriladi: 1) iqtisod; 2) mehnat; 3) oila; 4) jam iyat; 5) 
aloqa; 6) m a’naviyat; 7) qoida v atartib n i saqlash; 8) boshqaruv; 9) savdo; 
10) pul; 11) m ahsulot.
Ilk iqtisodiy ta ’ lim -tarbiya m azm uni m aktabgacha ta ’ lim m uassasalari- 
ning “A trofolam to 'g 'risid a bilim ga ega bo'lish va uni anglash” ham da 
“Elem entar m atem atik bilim va k o ‘nikm alar”ni tarkib toptirishga doir 
m ashg'ulotlar negizida am alga oshiriladi.
__ w , 
. 
. , 
• 
O ‘zbekiston Respublikasi 
m ustaqillikni