Sh. Sodiqova

6. M aktabgacha pedagogika fani bola shaxsini rivojlantirishning
ikki m uhim j ih a t i................. asosiy e ’tiborni qaratgan.
A ) jism oniy etukligi va estetik rivojlanganligiga
B ) tarbiyalashga va rivojlantirishga
C) o ‘qitishga va tarbiyalashga
D ) shaxsini shakllantirish va o'qitishga
7. M aktabgacha pedagogika fani obyekti to ‘g ‘ri berilgan javobni
aniqlang:
A) M aktabgacha ta ’lim - tarbiya qonuniyatlari
B) M aktabgacha ta ’lim - tarbiya shakl va uslublari
C) M aktabgacha ta ’lim - tarbiya m azm uni
D) yaxlit m aktabgacha pedagogika jarayoni
40

---

I l l bob. M A K TABG ACH A Y O SH D A G I B O LA SH A XSIN ING
SH A KLLANISH I VA R IVO JLANISH I
, 
, 
Shaxs
tushunchasi insonga taalluqli b o '-
M aktabgacha yoshdagi bola ... 
. 
. 
.. ...
7 . 
. 
. . . . .
lib, psixologik jihatdan taraqqiy etgan, 
shaxsining rivojlanishi 
, 
. 
,, . 
. , 
, 
, .
b 
J 
shaxsiy xususiyatlari v a xatti-harakatlari
bilan boshqalardan ajralib turuvchi, muayyan xulq-atvor va dunyoqarash- 
ga ega bo'lgan jam iyatning a ’zosini ifodalashga xizm at qiladi. Odam shaxs 
bo'lishi uchun psixik jihatdan rivojlanishi, o ‘zini yaxlit inson sifatida his 
etishi, o ‘z xususiyatlari va sifatlari bilan boshqalardan farq qilm og‘i kerak.
Kadrlar tayyorlash m illiy m odelida shaxs kadrlar tayyorlash tizim ining 
bosh subyekti va obyekti, ta ’lim sohasidagi xizm atlam ing iste’m olchisi 
va ulam i am alga oshiruvchi sifatida ta ’riflanadi.
K adrlar tayyorlash sohasidagi davlat siyosati insonni intellektual va 
m a’naviy-axlohiy jihatdan tarbiyalash, uning har tom onlam a rivojlangan 
shaxs sifatida nam oyon bo'lishiga erishishni nazarda tutadi. M azkur 
ijtim oiy talabning am alga oshirilishi har bir fuqaroning bilim olish, ijodiy 
qobiliyatini nam oyon etish, intellektual jihatdan rivojlanishi ham da 
m uayyan kasb y o ‘nalishi bo 'y ich a m ehnat qilish huquqini kafolatlaydi.
Odam ning ijtim oiy m avjudot sifatida shaxsga aylanishi uchun ijtim oiy 
m uhit sharoitlari v a tarbiya kerak bo'ladi. A na shular ta ’sirida odam inson 
sifatida rivojlanib boradi va shaxsga aylanadi.
Rivojlanish shaxsning fiziologik v a intellektual o ‘sishida nam oyon 
boT adiganm iqdor va sifat о ‘zgarishlar m ohiyatini ifoda etuvchi m urakkab 
jarayondir. R ivojlanish m ohiyatan oddiydan murakkabga, quyidan yuqo- 
riga, eski sifatlardan yangi holatlarga o'tish, yangilanish, yangining 
paydo bo'lishi, eskining yo'q o lib borishi, m iqdor o'zgarishining sifat 
o'zgarishiga o'tishini ifodalaydi. Rivojlanishining m anbayi qarama- 
qarshiliklarning o'rtasidagi kurashdan iboratdir.
Bola shaxsining rivojlanishi inson ijtim oiy m avjudotdir, degan falsafiv 
ta ’lim otga asoslanadi. Ayni vaqtda inson tirik, biologik m avjudot hamdir. 
Demak, uning rivojlanishi da tabiat rivojlanishining qonuniyatlari ham
m uhim ahamiyatga ega. Shuningdek, shaxs bir butun m avjudot sifatida 
baholanar ekan, uning rivojlanishiga biologik va ijtim oiy qonuniyatlar 
birgalikda ta ’sir etadi, ularni bir-biridan ajratib bo'lm aydi. Chunki shaxs­
ning faoliyati, hayot tarziga yoshi, bilimi, turm ush tajribasi bilan birga 
boshqa fojiali holatlar, kasalliklar ham ta ’sir etadi.
41

---

Inson butun umri davom ida o'zgarib boradi. U ham ijtimoiy, ham psi- 
xik jihatdan kam olga yetadi, bunda bolaga berilayotgan tarbiya m aqsadga 
muvofiq bo'Isa, u jam iyat a ’zosi sifatida kamol topib, murakkab ijtimoiy 
m unosabatlar tizim ida o ‘ziga m unosib o ’rin egallaydi. Chunki rivojlanish 
tarbiya ta ’siri ostida boradi. Shaxsning fazilatlarini to ‘g ‘ri k o ‘rish va bexato 
baholash uchun uni turli m unosabatlar jarayonida kuzatish lozim. Demak, 
shaxsni rivojlantirish vazifasini to 'g 'ri hal etish uchun uning xulqiga ta ’sir 
etuvchi omillar ham da shaxs xususiyatlarini yaxshi bilish zarur.
Tarbiya bolaga sam arali ta ’sir etishi uchun o ’sish v a rivojlanish 
qonuniyatlarini bilish ham da hisobga olish m aqsadga muvofiq. Shunday 
qilib, rivojlanish va tarbiya o ‘rtasida ikki tom onlam a aloqa mavjud.
x . 
. 
. . 
. . .
Fanda. odamning shaxs sifatida rivoila-