Sh. Sodiqova

ism oniy tar ly a n in g
)arj xilm a-xil b o 'lib , ularni um um lashgan 
asosiy 
o m i 
ari 
tarzda u ch guruhga ajratish m um kin: tabi­
iy om illar, g ig ien ik s h a rt-s h a ro itla r v a jism o n iy m ashqlar.
Tabiiy om illa r
ta b ia t in ’o m lari (suv, havo. q u y o sh )n in g so g 'liq n i 
m u sta h k a m la sh , b o la n in g m o rfo lo g ik v a jism o n iy t o 'g 'r i riv o jlan ish ig a 
k o 'm a k la s h is h im k o n iy a tla rin i o 'z id a aks ettiradi. Ilm iy ad ab iy o tlard a 
m a z k u r h o lat “b o la o rg a n iz m in i ch in iq tirish ” atam asi b ilan tavsiflanadi. 
B o la o rg an izm in i c h in iq tiris h deganda, o rganizm ni m u stah k am lash , chi- 
d a m lilik , zararli t a ’sirla rg a q arsh ilik k o 'rsa tish , hay o tiy sh aro itlarn in g
o 'z g a r is h ig a tez m o s la s h is h q obiliyatini riv o jlan tirish g a q aratilgan 
ta d b irla r tizim i tu sh u n ila d i.
H avo orqali c h in iq tirish d a sovuq havo bilan jism o n iy m ash q lar m ajm uasi 
b irg a lik d a ta ’sir ettiriladi. H avo vannasidan uyqu vaqtida yoki havo bulut 
b o 'lg a n vaqtlarda fo y d alan ilad i. U yqu v aq tid a bolalar sa lq in y e rg a q o 'y ilg a n
k a ra v o tg a yotqiziladi. H a v o vannasidan foydalanishda quruq, sham oldan 
h o li tekis m aydon 
ta n la n a d i. 
Tarbiyachi bu m aydonchada yengil kiyingan 
b o la la r bilan 1 0 -1 5 d a q iq a engil harakatli o 'y in la r yoki m ashqlar bajaradi. 
H a v o vannasi asta-sekin 10-15 daqiqadan 25 daqiqagacha olib boriladi.
Suv b ilan c h in iq tirish b arch a yosh g u ru h larid a y iln in g h a m m a fasl- 
la rid a o 'tk a z ilish i m u m k in . Suv b ilan c h in iq tirish d a b o lalarn in g tibbiy- 
fiz io lo g ik o 'z ig a x o s lik la r i h iso b g a o linishi lozim . Suv, havo tem p eratu ra- 
sin in g o 'z g a rib b o rish i b o la o rg an izm in in g term o reg u ly atsio n apparatini 
m a s h q q ildiradi, ta sh q i sh aro itg a, ob -h av o n in g o 'z g a rish ig a odatlanish
18. "B o lajo n ” tay an ch dasturi. - Т.: « S ano-S tandart», 2010. - 11-12-b.
66

---

reak siy asin i shak llan tirad i. B o la organizm ining chiniqishi bilan bir 
qatorda, u n in g iro d asi h a m ch in iq ib boradi.
Q u y o sh n u rid a c h in iq tirish orqali o rganizm da "D " v itam in i paydo 
b o ‘lish ig a y o rd a m berad i. A m m o undan ortiqcha fo y d alan ish b o iad a bosh 
o g ‘rig ‘i, uyq u sizlik , ish ta h a b o ‘g ‘ilishi, kam qonlik, lanjlik b o ‘lish ig a olib 
keladi. Sil, b ezg ak k asa llig i b ilan o g ‘rigan b o lalarg a q u y o sh v annasi 
m utlaqo m a ’n etiladi.
Q uyosh vannasi d a stlab to ‘rt d aq iqadan qabul qilinadi, tan an in g har 
bir to m o n i b ir d a q iq ad an to b lan ad i. Q uyosh vannasi qabul q ilad ig an m ay- 
d oncha quruq, tek is, h av o y a x sh i aylanadigan, k u c h li sh am o llard an pan a 
b o 'lish i lozim . Y aq in ro q d a dush, bolalar kiyinadigan, y ech in ad ig an jo y
b o ‘lishi kerak.
O 'zb ek isto n sharoitida quyosh vannasini ertalab soat to ‘q q iz -o ‘n bir 
o ra lig 'id a olgan m a 'q u l. B olalar fanerdan yoki taxtalardan y asalgan so ‘- 
rilarga oyoqlarini quyosh tom onga, boshlarini esa soya to m onga qarab 
yotqiziladi. Q uyosh vannasi qabul qilingandan so ‘ng ularning ustidan suv 
quyish yoki c h o ‘m iltirish lozim . B unda bolaning ruhi yengillashadi, terlari 
yuviladi, qizigan ta n a v a sovuq o 'rtasid ag i farq organizm ni chiniqtiradi.
B ola o rg an izm in i c h in iq tirish d a ham m aktabgacha y o sh d av rlarin in g
o 'z ig a x o slik larin i h iso b g a o lg an h o ld a tabaqalashtirilgan yondash u v n i 
tatbiq etish lozim . Ju m ladan: