Sharof rashidov nomidagi samarqand davlat universiteti huzuridagi ilmiy darajalar beruvchi ds
Yüklə 1,45 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Amerika Qo‘shma Shtatlarida
| Finlyandiya
hukmron doirasi hatti harakatlarini isloh qilish maqsadida mamlakatda jamoatchilik nazoratining huquqiy mexanizmlarini ishlab chiqish masalasi, 1951 yilda Finlyandiya parlamenti tomonidan “Rasmiy hujjatlarni oshkor qilish to‘g‘risida”gi qonunni qabul qilishi ortidan kelib chiqdi. Ya’ni jamoatchilik nazoratini olib boruvchi subyektlar faoliyatiga huquqiy status berildi. Bu mamlakatda subyektiv institutlar tomonidan amalga oshiriluvchi jamoatchilik nazoratida quyidagi vakolatlarni berdi: − faollar eng muhim hujjatlar bilan tanishish imkoniyatiga ega hisoblanadi; − qonunda belgilab qo‘yilgan tartibda fuqarolarga davlat ishlari borasidagi ma’lumot taqdim etiladi; − fuqarolar davlat organlariga o‘zini qiziqtirgan masalalar bo‘yicha so‘rov yuborishi, davlat organlari tomonidan 14 ish kuni davomida javob qaytarilishi shart hisoblanadi; − fuqarolar so‘roviga ko‘ra davlat organlari o‘z faoliyati haqida hisobot berib boradilar. Umuman olganda hozirgi Finlyandiyada barcha ma’lumotlarning 90 foizdan ortig‘i[98] xalq vakillari uchun ochiq hisoblanib, xalq internet tizimi orqali o‘zini qiziqtirgan ma’lumotlarni davlat xizmatlaridan olish imkoniyatiga ega hisoblanadi. 32 Ushbu tizimning yaxshi tomoni shundaki, ma’lumotlardagi shaffoflik tufayli davlat organlari faoliyatida ustidan jamoatchilik nazoratini o‘rnatishda sun’iy to‘siqlar kam uchraydi. Chunki, xalqda davlat organlari faoliyati to‘g‘risida ko‘plab ma’lumotlarning mavjudligi, ularda (davlat organlari) ijtimoiy mas’uliyatning oshishiga olib keladi[104]. Amerika Qo‘shma Shtatlarida jamoatchilik nazoratiga bo‘lgan e’tibor birmuncha rivojlangan bo‘lib, bu davlatda jamoatchilik nazorati birinchi navbatda davlat hokimiyati organlari faoliyatining shaffofligi, fuqarolik ishtiroki va fuqarolarning birgalikdagi harakatlari tamoyili ustuvorligini ta’minlashga e’tibor qaratiladi[104]. AQSH davlatchilik tarixida jamoatchilik nazoratiga bo‘lgan e’tiborning tizimli rivoji Prezident Avraam Linkoln davrida davlat siyosatida yaqqol ko‘zga tashlana boshladi. Uning “xalq kuchi bilan, xalq irodasi bilan, xalq uchun” kabi so‘zlari, Amerikacha boshqaruv tarixida jamoatchilik nazorati tizimi uchun shior darajasiga ko‘tarildi. Aslida Amerika demokratiyasi ham model sifatida jamoatchilik nazorati asosida namoyon bo‘ladi. Bunda jamoatchilik nazorati ikki asosiy usulda – fuqarolarning xohish-irodasini bevosita (zudlik bilan) ifodalash va ular nomidan ish yurituvchi fuqarolar tomonidan saylanadigan organlar orqali bilvosita (vakillik) orqali amalga oshiriladi. Qo‘shma Shtatlarda jamoatchilik nazoratini to‘g‘ridan-to‘g‘ri amalga oshirib bo‘lmaydi, ya’ni vakillik organlari orqali yondashuv usuli qo‘llaniladi. Bunda fuqarolar xohish-irodasini jamoatchilik nazoratining bevosita usuli sifatida quyidagi shakllar orqali amalga oshiriladi: − fuqarolarning hokimiyat organlari faoliyati to‘g‘risidagi ma’lumotlardan foydalanish; − jurnalistik tekshiruvlar o‘tkazish; − murojaat, ya’ni fuqarolarning davlat hokimiyati va mahalliy o‘zini o‘zi boshqarish organlariga individual yoki jamoaviy murojaatlari; 33 − fuqarolarning mahalliy davlat hokimiyati organlari, fuqarolar yig‘ilishlari, jamoatchilik muhokamalari orqali jamiyat ishlarini boshqarishda ishtirok etishi; − jamoatchilik fikrini shakllantiradigan, hukmron elitaga ta’sir ko‘rsatadigan tadqiqot, publisistik va badiiy asarlar yaratish; − qonun loyihalari va davlat ijtimoiy hayotining boshqa muhim masalalarini ommaviy muhokama qilish; − xalqning qonunchilik tashabbusi; − qonun loyihalarini jamoatchilik ekspertizasi; − hakamlar hay’ati[34; 622-623-s.]. Umuman bu shakllarning barchasini keng ma’noda hukumat ustidan jamoatchilik nazoratini o‘rnatishda konstruktiv asosi bo‘lib, hozirda AQSH jamiyatida harbiylar ustidan fuqarolik nazorati, razvedka idoralari ustidan demokratik nazorat, jinoiy sudlov ustidan jamoatchilik nazorati, fuqarolik ekologik nazorati, tibbiyot muassasalari ustidan fuqarolik nazorati[69] va boshqa shakllar mavjuddir. Yüklə 1,45 Mb. Dostları ilə paylaş:
|