Sharof rashidov nomidagi samarqand davlat universiteti huzuridagi ilmiy darajalar beruvchi ds

III.1§ Jamoatchilik nazoratini olib boruvchi institutsional tizim 
faoliyatini ijtimoiy-huquqiy kafolatlash va turkumlashtirish tamoyillari. 
Jamoatchilik nazorati murakkab tizim bo‘lib, uning har bir subyektiv 
elementi, harakat mexanizmi, ta’sir “koordinatsiyasi” o‘rtasidagi o‘zaro 

---

94 
aloqadorlikni ta’minlash zaruratini ko‘rsatadi. Chunki, jamoatchilik nazoratini olib 
borish vakolatiga ega bo‘lgan institutsional tizimda funksional integratsiya bo‘lmas 
ekan, bu 
yo‘nalishda ishlab chiqilgan qonunlar qog‘ozda, harakatlar 
“xo‘jako‘rsinga”, natijalar statistik ma’lumotlar uchun xizmat etishdan boshqasiga 
yaramaydi. Boshqacha aytganda, “...har qanday jamiyatda ham demokratiya qay 
darajada ekanligini belgilovchi kamida uchta mezon bor. Bular xalqning qarorlar 
qabul qilish jarayonlaridan qanchalik xabardorligi, hukumat qarorlari xalq 
tomonidan qanchalik nazorat qilinishi, oddiy fuqarolarning davlatni boshqarishda 
qanchalik ishtirok etishidir”[6; 229-b.]. 
Jamoatchilik nazoratini olib boruvchi institutsional tizim integratsiyasi, 
ularning funksional vazifalariga bog‘liq bo‘lib, maqsad va manfaatlar o‘rtasidagi 
moslik, ular faoliyatini 
(jamoatchilik institutlarini) 
ijtimoiy-huquqiy jihatdan 
kafolatlash hamda
 
turkumlashtirish imkoniyatini beradi[104]. Shu sababli, biz 
avvalo jamoatchilik nazoratini olib boruvchi subyekt va institutlarning vazifalari, 
ijtimoiy burchi, huquq va majburiyatlariga to‘xtalib o‘tishni joiz topdik. 
O‘zbekiston Respublikasi fuqarolari: 
− fuqarolar o‘z huquq va erkinliklarini amalga oshirishda boshqa 
shaxslarning, davlat va jamiyatning qonuniy manfaatlari, huquqlari va erkinliklariga 
putur yetkazmasliklari shart (20-modda); 
− har kim o‘z sha’ni va obro‘siga qilingan tajovuzlardan, shaxsiy hayotiga 
aralashishdan 
himoyalanish 
va 
turar 
joyi 
daxlsizligi 
huquqiga 
ega. 
Hech kim qonun nazarda tutgan hollardan va tartibdan tashqari birovning turar 
joyiga kirishi, tintuv o‘tkazishi yoki uni ko‘zdan kechirishi, yozishmalar va 
telefonda so‘zlashuvlar sirini oshkor qilishi mumkin emas (27-modda); 
− har kim fikrlash, so‘z va e’tiqod erkinligi huquqiga ega. Har kim o‘zi istagan 
axborotni izlash, olish va uni tarqatish huquqiga ega, amaldagi konstitutsiyaviy 
tuzumga qarshi qaratilgan axborot va qonun bilan belgilangan boshqa cheklashlar 
bundan mustasnodir (29-modda); 
− O‘zbekiston Respublikasining barcha davlat organlari, jamoat birlashmalari 
va mansabdor shaxslari fuqarolarga ularning huquq va manfaatlariga daxldor 

---

95 
bo‘lgan hujjatlar, qarorlar va boshqa materiallar bilan tanishib chiqish imkoniyatini 
yaratib berishi lozim (30-modda); 
− O‘zbekiston Respublikasining fuqarolari jamiyat va davlat ishlarini 
boshqarishda bevosita hamda o‘z vakillari orqali ishtirok etish huquqiga egadirlar. 
Bunday ishtirok etish o‘zini o‘zi boshqarish, referendumlar o‘tkazish va davlat 
organlarini demokratik tarzda tashkil etish, shuningdek davlat organlarining 
faoliyati ustidan jamoatchilik nazoratini rivojlantirish va takomillashtirish yo‘li 
bilan amalga oshiriladi (32-modda); 
− har bir shaxs bevosita o‘zi va boshqalar bilan birgalikda vakolatli davlat 
organlariga, muassasalariga yoki xalq vakillariga ariza, taklif va shikoyatlar bilan 
murojaat qilish huquqiga ega (35-modda)
[1]
.