Sharof rashidov nomidagi samarqand davlat universiteti huzuridagi ilmiy darajalar beruvchi ds
Yüklə 1,45 Mb. Pdf görüntüsü
|
| Uchinchi davr.
Bu davrda ijtimoiy fikr, jamoatchilik fikri, boshqaruv shakli, nazorat tizimi, ularni amalga oshirish mexanizmlari borasidagi qarashlar yangi bosqichga ko‘tarildi. Jamoatchilik nazoratini ta’minlovchi metodologik qarashlar rivojlandi. Ushbu tushunchaga kategoriya sifatida qarash, uning mohiyatini, kuch qudratini ko‘rsatuvchi omillarni topishga bo‘lgan urinishlar natijasida, jamoatchilik nazorati to‘g‘risidagi mukammal konsepsiyalar yuzaga keldi. Quyida shularning eng ahamiyatlilarida ilgari surilgan g‘oyalar va ular o‘rtasidagi farqlarning falsafiy tahlili keltirib o‘tiladi: XX asr oxiri, XXI asr boshlaridan davlat boshqaruvi sohasida jamoatchilik nazorati tushunchasiga yangicha yondashuv izchillik bilan kirib keldi. Xususan, Fransiya, Germaniya, Buyuk Britaniya hamda Amerika Qo‘shma Shtatlaridagi boshqaruv tuzilmalarida jamoatchilik ishtiroki, boshqaruvi va nazorati mexanizmlarida o‘ziga xos uslublarning qo‘llanila boshlashi fonida, davlat organlari faoliyatiga nisbatan jamoatchilik munosabati ham o‘zgarib bordi[104]. Bu davrdan boshlab jamoatchilik nazorati metodologiyasida quyidagi tamoyillar ustuvorligi oshdi: − Davlat boshqaruvi, sud hokimiyati va qonun chiqaruvchi hokimiyat organlari, shuningdek, xalq ham bevosita yoki ixtisoslashtirilgan organlar orqali barcha organlar, muassasalar va davlat organlari faoliyati ustidan nazorat, rahbarlik va nazorat qilish vakolatini amalga oshirishi mumkinligi borasidagi g‘oyalar ilgari surilgan konsepsiyalar ishlab chiqish; − jamoatchilik nazoratini oshirishdan maqsad − ma’muriyatning davlat boshqaruvi tamoyillari asosida ish olib borishini ta’minlash, ijro hokimiyatini o‘ziga berkitilgan mas’uliyatni vijdonan bajarishiga erishish; − Davlat boshqaruvida ikki tamoyilni qo‘llash borasida takliflar ilgari surila boshladi. Birinchisida boshqaruv organlari faoliyati sud va qonun chiqaruvchi 45 hokimiyat tomonidan nazorat qilinishi, ikkinchisi saylangan fuqarolardan iborat jamoatchilik nazoratini olib boruvchi institutsional tizim samaradorligini oshirishga qaratilgan amaliy ishlar; − Yevropa davlatlari boshqaruvida siyosiy nazorat sifatida ham jamoatchilik nazoratiga ehtiyoj shakllangan. Masalan, Milliy Kongress, qonun chiqaruvchi assambleyalar, shahar kengashlari yoki qo‘mitalari kabi siyosiy institutlar tomonidan davlat ishlarini boshqarish[14; 43-52-r.] bo‘yicha turli konsepsiyalar ilgari surilmoqda. Janubiy sharqiy Osiyo mamlakatlari davlat boshqaruvida jamoatchilik nazoratiga berilayotgan imkoniyatlar: − fuqarolarning huquqlari, erkinliklari va qonuniy manfaatlariga rioya etilishini ta’minlash; − davlat organlari va ularning mansabdor shaxslari faoliyatida qonuniylikni ta’minlash; − fuqarolarning davlat faoliyatiga nisbatan ishonchi darajasini oshirish, shuningdek davlatning fuqarolik jamiyati institutlari bilan yaqindan o‘zaro hamkorlikda faoliyat yuritishin ta’minlash; − ijtimoiy ziddiyatlarning oldini olish va hal etishga ko‘maklashish; − inson va fuqarolarning huquq va erkinliklari, jamoat birlashmalari va boshqa nodavlat va notijorat tashkilotlarining huquq va qonuniy manfaatlarini himoya qilishga qaratilgan fuqarolik tashabbuslarini amalga oshirish; − qonunlar asosida muayyan ommaviy vakolatlarni amalga oshiruvchi davlat hokimiyati organlari, mahalliy o‘zini o‘zi boshqarish organlari, davlat va munitsipial tashkilotlar, boshqa organlar hamda tashkilotlar faoliyatining ochiq va oshkoraligini ta’minlash; − davlat organlari va jamiyatning o‘zini tiyib turish va manfaatlar muvozanati tizimini ta’minlash; − davlat organlari va ularning mansabdor shaxslari tomonidan qonunga rioya qilmaslik holatlarini aniqlash va keng jamoatchilikni xabardor qilish, ularni 46 jamoatchilik yordamida bartaraf etish, jamiyatda ijtimoiy adolat prinsipini qo‘llab quvvatlash va rag‘batlantirish[17; 25-32-r.]. Markaziy Osiyo mamlakatlari, jumladan O‘zbekiston Respublikasi davlat boshqaruvi organlari faoliyati ustidan nazorat o’rnatish tizimini takomillashuviga erishishga qaratilgan islohotlar: − Davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari tomonidan qonun hujjatlarining ijro etilishi ustidan jamiyat, fuqarolik intitutlari nazoratini amalga oshirishning tizimli va samarali huquqiy mexanizmini yaratishga qaratilgan “O‘zbekiston Respublikasida jamoatchilik nazorati to‘g‘risida”gi Qonunni qabul qilish fursati yetdi[9; 46-b.] −deb, Islom Karimov − mamlakatda demokratik islohotlarni yangi bosqichga olib chiqish, xalq va davlat organlari o‘rtasidagi umumiy manfaatlarga xizmat etuvchi tizimni yaratish, “jamoatchilik fikri”, “jamoatchilik boshqaruvi”, “jamoatchilik nazorati”[104] kabi kategoriyalarga tayangan holda o‘z ish faoliyatini olib boruvchi institutlarini rivojlantirish zaruratini asoslab berdi. − O‘zbekiston prezidenti tomonidan barcha davlat organlari qoshida faoliyat olib boradigan jamoatchilik kengashlari tashkil etish taklifi kiritildi. Mazkur jamoatchilik kengashlari davlat organlari faoliyatining ochiqligini ta’minlaydigan, ularni aholi bilan bevosita bog‘laydigan ko‘prik vazifasini bajarishi lozimligini ko‘rsatuvchi “ishlash mexanizmi” belgilab berildi[4; 36-b.]. − O‘zbekistonda davlat boshqaruvi sohasidagi islohotlarda jamoatchilik nazoratini to‘g‘ri yo‘lga qo‘yish tizimi rivojlanmoqda. Xususan, jamoatchilik boshqaruvi takomillashtirildi, xalq bilan muloqotning samarali mexanizmlari joriy etilmoqda, shuningdek, jamoatchilik nazorati institutining mahalla elementining jamiyat boshqaruvidagi o‘rni va faoliyat samaradorligi oshirildi; − davlat hokimiyati va boshqaruvi organlari, jumladan, iqtisodiyot, bank- moliya sohasi idoralari, kommunal xizmat, ichki ishlar, tashqi ishlar, ta’lim-tarbiya, sog‘liqni saqlash, sud-huquq tizimining parlament va mahalliy kengashlarda hisobot va axborot berish tartibining yo‘lga qo‘yilishi orqali jamoatchilik nazoratini amalda joriy etishga erishildi; 47 − jamoatchilik oldida hisobot berish, aholi turmush darajasi va sifatini oshirish vazifalarini so‘zsiz amalga oshirish maqsadida joylarda ishlarni tashkil etishning “mahalla – tuman (shahar) – viloyat – respublika” tamoyili asosidagi yangi tizimi joriy etildi[81; 4-45-b.]. Bugunga qadar mamlakatimizda xalq manfaatlariga xizmat etuvchi demokratik boshqaruv tizimini yaratish, davlat boshqaruvida xalq ishtirokini oshirish, davlat organlari faoliyati ustidan jamoatchilik nazorati institutini rivojlantirishga yo‘naltirilgan davlat islohotchiligida 3 ta konseptual asos ishlab chiqilib, ijtimoiy hayotga tadbiq etilmoqda. Yüklə 1,45 Mb. Dostları ilə paylaş:
|