Sharof rashidov nomidagi samarqand davlat universiteti huzuridagi ilmiy darajalar beruvchi ds

II.2§ Davlat boshqaruv organlari faoliyati ustidan jamoatchilik 
nazoratini ta’minlash tadrijiyligiga erishishning ijtimoiy-huquqiy asoslari. 
Mamlakatimizda xalq roziligiga erishish yo‘lida jadal olib borilayotgan 
ijtimoiy-iqtisodiy islohotlar negizida − aholining turmush darajasini oshirish, huquq 
va erkinliklarini ta’minlash, davlat organlari faoliyatida xalq manfaatlariga xizmat 
qilish tizim samaradorligini tadrijiy rivojlantirish[108], bu borada davlat bosh 
islohotchiligida “Xalq davlat idoralariga emas, aksincha, Davlat idoralari xalq 
manfaatlariga xizmat etishi kerak” tamoyiliga qat’iy amal qilish O‘zbekiston 
ijtimoiy siyosatining bosh omiliga aylanmoqda[104]. Albatta, bunday pragmatik 
islohotlarni tashkillashtirish, uning harakatlanish mexanizmlarini joriy etishda xalq 
nomidan ish yurituvchi jamoatchilik nazorati 
(fuqarolik jamiyati)
institutlari muhim 
ijtimoiy mexanizm hisoblanadi. Zero davlat va jamiyat o‘rtasidagi muloqotni 

---

64 
mustahkamlash, kuchli jamoatchilik nazoratini yo‘lga qo‘yish − oldimizda turgan 
eng muhim vazifadir[5; 121-b.]. 
Davlat organlari faoliyati ustidan barqaror jamoatchilik nazorati tadrijiyligiga 
erishish orqali jamiyat qanday imkoniyatlarga ega bo‘ladi? Bu kabi savollarga javob 
berish uchun, jamoatchilik nazorati mexanizmlarining quyidagi ijtimoiy 
tomoyillarini kuchaytirish kerak: 
Birinchisi,
bugungi kunda davlat va jamiyat rivojlanishining asosiy ijtimoiy-
siyosiy masalalari “davlat-jamiyat” tizimi paradigmasida o‘zaro munosabatlarda 
“boshqaruv” va “ta’sir etish” tushunchalari aks etmoqda. Aniqroq qilib aytganda, 
yangi O‘zbekistonda amalga oshirilayotgan islohotlar natijasida siyosiy jarayon 
asta-sekinlik bilan demokratik davlat va unga mos ravishda to‘la javob beradigan 
ijtimoiy siyosat yuritishni talab etmoqda[78; 5-b.]. Bu nimani anglatadi? 
Demokratiya − xalqsiz, xalq − qonunsiz mavjud bo‘la olmaydi. Ya’ni davlatda 
demokratik tamoyillar qaror topishi uchun, davlat organlari faoliyati ustidan kuchli 
jamoatchilik nazorati o‘rnatilgan bo‘lishi kerak[104]. Chunki, xalq ishtirok etmagan 
davlat boshqaruvida demokratiya haqida gapirishning o‘zi mantiqsizlik hisoblanadi. 
Shu bilan birga, xalqning davlat ishlarida ishtirok etishi uchun, xalq o‘z huquqini, 
majburiyatini, tom ma’noda davlat ishlarida ishtirok etish asnosida jamiyat va o‘ziga 
qanday foyda keltirishi mumkinligini bilishi zarur bo‘ladi. Bu jarayonda fuqaroga 
qo‘yiladigan birinchi talab – qonunni bilish, undan foydalanish mexanizmini 
tushunish hisoblanadi. Shuning uchun ham jamoatchilik nazoratini olib boruvchi 
institutlar 
(jamoat birlashmalari, ya’ni o‘zini o‘zi boshqarish organlari, siyosiy