Sharof rashidov nomidagi samarqand davlat universiteti huzuridagi ilmiy darajalar beruvchi ds
II.3§ Jamoatchilik nazoratini ta’minlashga yo‘naltirilgan ijtimoiy
Yüklə 1,45 Mb. Pdf görüntüsü
|
| II.3§
Jamoatchilik nazoratini ta’minlashga yo‘naltirilgan ijtimoiy motivlar, huquqiy mexanizmlar hamda amalga oshiruvchi usul-vositalar. Bugungi zamonaviy dunyoda – inson omilining o‘sishiga turtki bo‘luvchi, jamiyatda shaxs erkinligi, huquq va mas’uliyatini oshishiga olib keluvchi motivatsion tamoyillar rivojlanib bormoqda. Xususan, davlat boshqaruviga nisbatan ham fuqarolarning shaxsiy pozitsiyasi, qarashlari takomillashib, ularda o‘zini 78 qurshab turgan olamga nisbatan daxldorlik tuyg‘usi oshmoqda. Buning natijasida, “davlat ishlariga aralashma” yoki “siyosatga aralashma” kabi aqidalar o‘rniga, “xalq davlat idoralariga emas, aksincha, davlat idoralari xalqqa xizmat etishi kerak” tamoyili qaror topmoqda[104]. Umuman olganda davlat organlari faoliyati ustidan jamoatchilik nazorati mexanizmining yuzaga kelishi birinchidan, nodavlat notijorat tashkilotlari hamda fuqarolik jamiyati institutlari rivojlanishi bilan bevosita bog‘liq bo‘lib, jamoatchilik nazoratini amalga oshirishning barcha turlarida nodavlat notijorat tashkilotlari va fuqarolik jamiyatining boshqa institutlari hal qiluvchi ahamiyat kasb etayotganligini ko‘rishimiz mumkin[104]. Ikkinchidan, har qanday murakkab sharoitda ham adolat tamoyiliga, o‘zining hayotiy va ijodiy prinsiplariga sodiq qolish, odamlarni qiynayotgan kamchilik va muammolarni dadillik bilan ko‘tarib chiqish, ularni bartaraf etish uchun jamoatchilik fikrini shakllantirishga[80], davlat organlari faoliyati ustidan kuchli jamoatchilik nazoratini olib borishga yo‘naltirilgan ommaviy axborot vositalari funksiyalarining oshib borishi “fonida” OAV – “To‘rtinchi hokimiyat” maqomiga ega bo‘lib bormoqda. Uchinchidan, jamoatchilik nazoratini olib boruvchi institutsional tizimning huquqiy mavqeini mustahkamlashga qaratilgan qonunchilikning rivojlanishi natijasida (masalan, 2018 yilda “Jamoatchilik nazorati to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi qonuni qabul qilindi) , jamoat birlashmalari, ya’ni o‘zini o‘zi boshqarish organlari, siyosiy partiyalar, ijtimoiy harakatlar, kasaba uyushmalari, ijtimoiy fondlar, Federatsiyalar, OAV va boshqa fuqarolik jamiyati institutlarining faoliyatida erkinlik, adolatlilik, shaffoflik, xalqparvarlik kabi prinsiplarning birmuncha oshganligida ko‘rishimiz mumkin[82]. Ammo hanuz fuqarolik jamiyati institutlarining davlat organlari faoliyati ustidan jamoatchilik nazoratini olib borish tizimida “siz nima deysiz” qabilida ish yuritish nuqsonlari uchrab turmoqda. Albatta, ularning bunday illatlardan forig‘ bo‘lishiga, o‘z faoliyatini, kasbini vijdonan bajarib, xalq (jamiyat) manfaatlarini “tor doira” qarashlaridan ustun qo‘yishiga 79 to‘siq bo‘lib kelayotgan omillar mavjud. Masalan, bularga quyidagilarni kiritish mumkin: − sansolarlik, byurokratik to‘siqlar. Bu jarayonni yuzaga keltiruvchi asosiy muammolarning birinchisi – siyosiy sohaning jamiyat hayotining boshqa jabhalaridagi o‘zgarishlardan, yangilanishlardan ortda qolib ketishi bilan belgilansa, ikkinchisi − fuqarolik jamiyatining rivojlanish holati, siyosiy elitaning umumiy darajasi va sotsiumning siyosiy madaniyati demokratik islohotlar shiddatiga tayyor emasligi bilan o‘lchanadi[31; 21-b.]; − davlat organlari tomonidan jismoniy shaxslarni hamda yuridik shaxslarning ishonchli vakillarini qabul qilish tartibini “qiyinligi”, ya’ni xonalariga fuqarolar hech qanday to‘siqsiz kirib chiqishlari uchun shart-sharoitlarning yetarli emasligi; − fuqarolarning huquqiy erkinliklari, va qonuniy manfaatlari buzilishi, fuqarolarning qonunda belgilangan huquq va erkinliklarini amalga oshirilishiga turli to‘siqlar qo‘yilishi, insonga qonunga xilof ravishda biron-bir majburiyat yuklatilishi yoki u qonunga xilof ravishda javobgarlikka tortilishiga olib kelgan davlat organlari va ularning mansabdor shaxslari tomonidan qonun hujjatlarining buzilishi, shuningdek, ularning o‘z xizmat vazifalarini bajarishda byurokratik va sovuqqonlik[32; 8-b.] munosabatida bo‘lishi; − shuningdek, jamoatchilik nazorati subyektlarining bir tomondan, nisbatan faolsizligi, ikkinchi tomondan, aholi keng qatlamlari ongida jamiyat huquqiy taraqqiyotining tizimli hamda maqsadga muvofiq rivojlanishiga jiddiy xavf tug‘diruvchi hamda huquqiy ong va huquqiy madaniyatning yuksalishiga to‘siq bo‘luvchi salbiy hodisalarning mavjudligi, masalan − huquqiy nigilizmning[32; 233-b.] mavjudligini ko‘rsatib o‘tish mumkin. Yuqorida keltirib o‘tilgan bunday salbiy illatlarga qarshi Yüklə 1,45 Mb. Dostları ilə paylaş:
|