Shaxs va jamiyat
Yüklə 1,97 Mb. Pdf görüntüsü
|
| movarounnahrda
islom dinining tarqalishi uchinchi bo‘lim. Sivilizatsiyalar – ijtimoiy-madaniy jarayon www.ziyouz.com kutubxonasi 133 islom dini yoyilishining sivilizatsiyaviy jihati shundan iborat bo‘ldiki, movarounnahrdagi 20 tacha bekliklarga bo‘linib ketgan tarqoqliklar o‘rnida xuroson viloyati tarkibidagi nohiya qaror topib, islomiy sivilizatsiya doirasiga tortildi. islom dini bir yarim – ikki asr ichida jahon miqyosida yangi sivilizatsiyaning qaror topishiga olib kelganligi to‘g‘risida xolis ilmiy fikrni birinchi bo‘lib ko‘pchilik G‘arb olimlari (masalan, Adam Mets (1876–1916) o‘zining «Musulmon renessansi» degan asarida) ilgari surgan. tarixiy jarayon kechishiga sivilizatsiyaviy yondashish tamoyillari talablariga muvo- fiq Renessans davri yangi sivilizatsiya boshlanishi tarzida baholanishi mumkin. agar g‘arbda uzoq turg‘unlikdan keyin antik yunoniston va Rim sivilizatsiyasi yutuqlari xiv–xvi asrlarda o‘zlashtirilib, uni tiklashni bildirsa va bir marta kechgan bo‘lsa, hozir markazini O‘zbekiston davlati egallagan katta hududda bu jarayon ikki marta – arabiy-islomiy sivilizatsiya tarkibida ix–xiii asrlarda va Temuriylar davrida yuz berib, turon- movarounnahr hududi muhim makon bo‘lgan edi. buni tarixiy nomi bilan turkiy sivilizatsiya deyish mumkin. bunda etno-siyosiy zamin turkiy xalqlar va ularning islomiy davlatchiligi bo‘lgan. insoniyat tarixini turkiy xalqlar o‘tmishisiz tasavvur qilib bo‘lmaydi. ularning yevropa, Osiyo va hatto shimoliy afrika xalqlari taqdiri va tarixida qanday rol o‘ynagani fanda ma’lum. milodiy birinchi mingyillik oxirlarida shakllangan ikkita turkiy davlat – Qarluqlar davlati va O‘g‘uz davlati o‘zlari tashkil topgan hududlarida turkiy etnosni birlashtirdilar. musulmonchilikni qabul qilib, g‘arb va g‘arb-u Janubga siljishlari bilan butun O‘rta sharq va Old Osiyo xalqlari hayotiga kuchli ta’sir ko‘rsatdilar. movarounnahrga tutash bo‘lgan shimoliy va sharqiy hududlarda sof turkiy davlatlar qaror topganidan so‘ng esa bu yerda ham siyosiy boshqaruv turkiylar qo‘liga o‘ta boshladi. ix–x asrlarda movarounnahr markaziy Osiyodan chiqqan allomalar Imom al- Buxoriy (810–870), Hakim at-Termiziy (824–894), Sulaymon Sijistoniy (817–880) Yüklə 1,97 Mb. Dostları ilə paylaş:
|