Shaxs va jamiyat

Temuriylar davri
Alisher navoiy 
faoliyati
vi bob. Jamiyat va sivilizatsiya
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

140
gan siymolardir. So‘fiylikning ilm va naqshbandiya tariqati zaminida 
turgan shoir har doim mehnatni ulug‘lagan.
turkiy islomiy sivilizatsiya vakili bo‘lgan navoiyning bunday 
katta badiiy qudrati haqida uning ustozi Abdurahmon Jomiy gapirar 
ekan: «Ravnaqdan qolib ketgan va xorlik burchagidan o‘rin olgan 
turkiy so‘zga yangidan hayot berdi. Uni ijod maydoniga olib chiqdi. 
U forsiy tilda yozganda, boshqalarda so‘z aytishga majol qolmasdi. 
Bu mo‘jizakor nazm qarshisida Nizomiy kim-u Xusrav kim bo‘ldi?!»  – 
deydi.
navoiyning sivilizatorlik roli yana shundaki, qator turkiy xalqlar 
shoirlari forsiyda qalam tebratish an’analarini to‘xtatib, uning ketidan 
ergashib, o‘z etnosi tilida ijod qila boshladilar. masalan, Ozarbayjon 
shoirlari navoiyga qadar forsiygo‘y bo‘lsalar, so‘ngra Fuzuliydan 
Nobariygacha ozar turkiysiga o‘tganlar. Ozarbayjonda navoiy turkiy 
adabiyot asoschisi tarzida qadrlanadi.
navoiydan keyin temuriylar davri sivilizatsiyasi maqomida 
faoliyat ko‘rsatgan shaxs – bu temuriy sulola vakili Zahiriddin 
Muhammad Bobur edi. u mashhur lashkarboshi
1
,
o‘zga yurtda yangi 
saltanat yaratgan
2 
ma’rifatparvar davlat arbobi
3
, g‘oyat nozikta’b 
ijod sohibi, zukko olim, mamlakat obodonligiga rahnamo sifatida 
movarounnahr, xuroson va hindiston xalqlari tarixiga kirgan.
markaziy Osiyodagi ikkinchi renessans davri namoyondalari ham 
olam sivilizatsiyasining rivojlanishiga salmoqli ta’sir ko‘rsatdi va 
ko‘rsatib kelmoqda.
Asosiy tushunchalar
•
Tu
ron – geografik va tarixiy-etnografik nom bo‘lib, Yer 
yuzidagi katta pasttekislikni, turklar yurti, dehqonchilikka o‘tib 
ulgurmagan chorvadorlarning hududiy atalishi va irqiy oraliq 
kichik guruhni ifodalaydigan tushuncha.
1
Rus sharqshunosi n.i.veselvskiy yozgandi: «bobur botirligining cheki 
bo‘lmagan. uning butun hayoti jasorat namunalari bilan to‘lib-toshib yotibdi».
2
Rajiv gandi: «Farg‘onalik mard nozik didli bobur ismli yigit gang 
tekisliklarigacha yetib kelgan, buyuk boburiylar sulolasi deb atalgan salta-
natimizga asos solgan», – degan edi.
3
«Osiyodagi hukmdorlar ichida bobur singari genial va talantga ega 
kishilarni kamdan-kam uchratamiz», – deb yozgan edi erskin.