Shaxs va jamiyat

Xavfli kasalliklarning 
ko‘payishi
Ekologik 
muammolar
Demografik portlash
viii bob. Globallashuv va global muammolar
7 – 661
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

194
biosfera tabiiy vazifalarini saqlab qolishda katta ahamiyatga ega. 
yer yuzasining 31 millioncha gektar qismi «kislotali yomg‘irlar»dan 
zararlangan va bulg‘angan. tuproq eroziyasi tufayli ekin maydonining 
26 mln. gektarida har yili hosildorlik pasayib bormoqda; xx asr 
ikkinchi yarmida «katta qurg‘oqchilik»larning tez-tez bo‘lib turishi 
natijasida cho‘llar maydoni yiliga 6 million gektarga kengayib, 
o‘simlik va hayvonot olamida salbiy o‘zgarishlar yuz bermoqda. 
sanoatlashgan yevropa va shimoliy amerikadagi minglab suv ko‘llari 
biologiyaviy o‘lik holga tushgan. har yili jahon suv havzalariga 32 
kub kilometr tozalanmagan sanoat oqava suvlari kelib tushmoqda. 
yer yuzidagi ekologiyaviy o‘zgarishlar oqibatida 2050-yilga borib 
atmosferadagi o‘rtacha harorat 1,5–4,5 darajagacha ko‘tarilishi 
kutilmoqda. Ozon qatlamining yemirilishi natijasida o‘simliklarda 
fotosintez jarayonining qisqarishi, konserogen moddalar ta’sirida kelib 
chiqadigan kasalliklarning ko‘payishi va h.k. ro‘y berishi mumkin.
tevarak-atrof muhitning bulg‘anish muammosi bilan birga tabiiy 
resurslar, birinchi navbatda, oziq-ovqat manbalari muammosi ham 
mavjud.
barcha mamlakatlar quvvatning yangi 
manbalarini topish zaruriyati oldida 
turibdi.
ma’lumki, quvvat resurslari ikki xil – 
qayta tiklanmaydigan (neft, gaz, ko‘mir) va tiklanadigan (suv quvvati, 
yog‘och va h.k.) bo‘ladi. shuningdek, quvvat manbalarini tashqi 
(quyosh) va ichki yerosti resurslari (masalan, atom yadrosi) tarzida 
ham ta’riflash mumkin. 
hozir dunyoda 30 dan ortiq mamlakatlarda jahon elektr quvvati 
ishlab chiqarishining 15% i atom reaktorlari hisobiga to‘g‘ri kelmoqda. 
atom quvvati hosil etish xarajatlari yuqoriligicha qolmoqda. uning 
xavfsizligi xususida xilma-xil va qarama-qarshi fikrlar aytilmoqda.
quvvat muammosining kun tartibida jiddiy turganligi olim va 
mutaxassislarning quyosh nuridan, yerosti issiqlik manbalaridan 
foydalanishga yana ham ko‘proq e’tibor berishlarini taqozo 
etmoqda. 
Global muammolarning eng asosiylari tavsiflaridan ham ko‘rinib 
turibdiki, bunday buhronlarni bartaraf etish nafaqat murakkab, balki