Shaxs va jamiyat

Tavsiya etilayotgan adabiyotlar:
1. i. a. karimov. «O‘zbekiston xxi asr bo‘sag‘asida: xavfsizlik-
ka tahdid, barqarorlik shartlari va taraqqiyot kafolatlari». t., 
«O‘zbekiston», 1997.
2. «milliy istiqlol g‘oyasi». darslik, t., «akademiya», 2006.
3. «Falsafa». darslik, m. ahmedova tahriri ostida. t., 2006.
4. «Falsafa». O‘quv qo‘llanma. e. yasurov tahriri ostida. t., 
2005.
viii bob. Globallashuv va global muammolar
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

198
iX B o B. inSoniYATninG YAnGi SivilizATSiYAviY
SiFAT holATiGA o‘TAYoTGAnliGi muAmmolARi
37-§. hozirgi jamiyatlar – jahoniy tizim
istagan narsa, hodisa yoki jarayon tarkibiy 
tuzilishga ega, yani qaysidir va qanchadir 
qismlar, ular esa unsurlardan tashkil top-
gan. bulardan hosil etilgan yaxlitlik shunchaki mexanik yig‘indi 
bo‘lmay, sifat jihatdan yangi tizimiy hodisa hisoblanadi. hozirgi 
bilimda voqelik ko‘rinishlariga tizimiylik tarzida qarash belgilovchi 
o‘rin tutadi. zero, ko‘p tarmoqli sanoat, xilma-xil manfaatlarni 
jamuljamini ifodalagan siyosat, murakkab tarkibli ma’naviyat va 
hokazolarni tizimiylik tamoyilidagina olib qarash lozim. 
tizimiylikda tashkillanganlik va funksional mavjudlik muam-
molari yechimi muhim hisoblanadi. bunda, ayniqsa, tizimiy 
modellashtirishning ahamiyati kattadir. kishilik dunyosiga tizimiylik 
tamoyilida yondashish orqali tuzilmalarning ichki aloqadorliklari, 
unsurlarining o‘zaro ta’siri, turli iyerarxiya va subordinatsiyalarga doir 
ilmiy bilimlar hosil etiladi.
hozirgi vaqtda yer yuzida birlashgan 
millatlar tashkilotiga a’zo bo‘lgan 185 
ta suveren davlat mavjud bo‘lib, bmtga 
kirmagan davlatlarni ham qo‘shganda ularning soni 193 tadir. 
umuman olganda, dunyoda 220 tacha mamlakat va 240 tacha 
muayyan mustaqillikka ega hududiy tuzilma bor. bularning barchasiga 
tatbiqan umumiylik shundaki, ular hozirgi jamiyatlarga xos jahoniy 
tizim doirasidir.
kishilik dunyosiga tizimiy yondashish xx asr ilmida o‘zining 
an’anasiga ega. marksistlar o‘zlari amalga oshirmoqchi bo‘lgan 
ijtimoiy inqilob maqsadlaridan kelib chiqib o‘tgan asr boshlaridayoq 
yevropa va shimoliy afrikadagi mavjud ijtimoiy tuzumni dunyo 
miqyosida tizim – kapitalizmning asosiy qismi hisoblab ijtimoiy 
to‘ntarishni amalga oshirishga uringan. masalan, leninning 
imperializm nazariyasiga ko‘ra kapitalizm tizim sifatida yer yuzini 
qamragan. uning so‘nggi bosqichi «imperializm shundoqqina 
sotsialistik inqilob arafasidir». lekin nazariyaning dastlab dunyoning