Shaxs va jamiyat

iqtisodiyotning 
mazmuni
iv bob. Jamiyat hayotining asosiy sohalari
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

80
inson quvvatining nechog‘li oqilona 
sarf etilganligi mehnat unumdorligining 
darajasini belgilaydi. uning unumdorligini 
oshirish vazifalari tufayli ilk mehnat taqsimoti – chorvachilik kelib 
chiqqan, hunarmandchilik dehqonchilikdan ajralib chiqqan. qadimdan 
hozirgacha mehnat taqsimotining ko‘pdan ko‘p shakllari yuzaga 
kelgan. Jumladan, aqliy va jismoniy mehnatga bo‘linishi va o‘tmishda 
chorvadorlar ovulidan dehqonlar qishlog‘i, undan shahar ajralib 
chiqqan. bu esa o‘z navbatida ishlab chiqarishning texnologiyaviy va 
tashkiliy jihatlarini kuchaytirmasligi mumkin emas edi.
ishlab chiqarishda fan va amaliyot 
talab lari asosida ta’sir etuvchi usul – bu
texnologiyadir. ushbu ta’sir muayyan 
texnika (lotinchada «texnika», «mahorat», «san’at» ma’nolarini 
anglatadi) yordamida amalga oshiriladi.
ishlab chiqarishning tashkiliy jihatlari – bu mehnat faoliyatini turli 
ko‘rinishlarda yo‘lga qo‘yish, uning texnologiyaviy, tarmoq, hududiy 
taqsimlanishi, mehnatning ixtisoslanishi, shirkatchilik va hokazolarni 
ifodalaydi.
texnika taraqqiyoti fandagi chuqur 
o‘z ga rishlarsiz yuz bermaydi. hozir 
esa bu o‘zgarishlar bir vaqtning o‘zida 
yuz beribgina qolmay, balki sifat xusu-
siyatlariga ham ega bo‘lgani uchun fan-texnika inqilobi (Fti) 
deb atalmoqda. namoyon bo‘lishiga ko‘ra Fti o‘zining hozirgi 
bosqichida mikroelektronika, biotexnologiyaning rivojlanishi, yalpi 
kompyuterlashtirish va hokazolardan iborat bo‘lmoqda.
ishlab chiqarishni tashkiliy-iqtisodiy va ijtimoiy-iqtisodiy 
munosabatlarsiz tasavvur qilib bo‘lmaydi. bulardan birinchisi ishlab 
chiqarishni tashkil etish jarayonida kelib chiqadigan munosabatlarni 
ifodalasa, ikkinchisi mulk munosabatlarini aks ettiradi. 
mulk tushunchasi inson o‘ziga tegishli bo‘lgan narsalar, shu 
jumladan, o‘zining hayotini, jismoniy va ma’naviy kuchlarini tasarruf 
etish huquqiga ega bo‘lgandagina yuzaga keladi.