46
ii B o B. ShAXS
9-§. «mohir inson» – individ
ko‘rib o‘tilganidek, inson tushunchasi
bioijtimoiy-ruhiy mavjudlikni ifoda-
laydigan tushuncha. unda insonning
zohiriy va botiniy sifatlari o‘z aksini topadi. insonning umumiy
sifatlari uning aniq holat va murakkab hayot sharoitlarida namoyon
bo‘ladigan xilma-xil kayfiyat, ruhiyat va munosabatlarning
yig‘indisidir. har bir alohida insondagi bu xususiyatlar betakror,
o‘ziga xos holatlarda namoyon bo‘lishi mumkin. shunga ko‘ra
alohida insonning o‘ziga xos tabiiy-biologik va ijtimoiy ehtiyojlari,
manfaatlari, aqli, irodasi va hokazolar yig‘indisi ekanligini nazarda
tutib «individ» tushunchasi qo‘llaniladi.
individ
«Mohir odam» turiga mansub yaxlitlikni o‘zida jamlagan
alohida insondir. ya’ni, u har doim ko‘plardan biri va har doim
qiyofaga ega emasligi bilan xarakterlanadi.
«individ» tushunchasi har xil talqin etiladi.
Jumladan, uni
ayrim olimlar konkret inson kelib chiqqanidan boshlab butun hayoti
davomida betakror jihatlariga ko‘ra individ sifatida namoyon bo‘ladi,
deb talqin qilishadi.
Ikkinchi xil tushunilishiga ko‘ra, individ sifatida inson o‘zining
jismoniy mavjudligini ta’minlashni birinchi o‘ringa qo‘yadi. har bir
individ o‘zining ichki dunyosi bilan, aniqrog‘i, biologik mavjudligi
bilan band bo‘ladi. uning mavjudligi, mustaqilligi va davomiyligi esa,
o‘zi mansub bo‘lgan urug‘ jamoasi bilan cheklangan bo‘ladi. urug‘
a’zolari esa o‘zlarining maqsad va manfaatlarini ajratmagan.
individ tadrijiy jarayonlarida farqlanish (differensatsiya) va
yaxlitlanish (integratsiya) holatlari bilan tegishli tarzda yuqoridagi
xususiyatlarning yo‘qola borishi yuz beradi. bu jihat individlarning
yashash qobiliyatini saqlab qolishda, ayniqsa, muhimdir.
urug‘ jamoasining yemirilishi bilan asta-
sekin ijtimoiy mehnat taqsimoti, xususiy
mulkchilik va bir xotinlikka asoslangan
oilaning qaror topishi inson rivojlanilishida individdan yuksak bo‘lgan
yangi bosqich kelib chiqishini ta’minladi. lekin bundan individga
tegishli jihatlar yo‘qolib ketadi, degan ma’no kelib chiqmaydi, balki
Dostları ilə paylaş: