Shaxs va jamiyat

ijtimoiy institutlar 
tarkibi
Tashkilotlar
iv bob. Jamiyat hayotining asosiy sohalari
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

88
tashkilotning rasmiylashuvi, ya’ni, tuzi-
lishi, yaratilishi bilan ilgaridan mavjud 
konkret jamoa guruhi ko‘rinishini oladi. 
Albatta, bu hamfikrlilar, ishqibozlar yoki biron-bir obyektiv tarzda 
uyushganlar va hokazolar jamoasi, ya’ni, tashkilotidir. 
tashkilotlar tabiati, bajaradigan vazifalari, qo‘llaydigan usullari va 
hokazolariga ko‘ra turlicha bo‘ladi:
1. Rasmiy tashkilotlar me’yorlar, maqomlar va aloqadorliklarning 
ijtimoiy shakllanishi natijasida inson hayotidagi istagan voqea – 
tug‘ilish, nikoh yoki o‘lim va hokazolar albatta qayd etiladi. bu 
maqsadda tegishli hukumat idoralari faoliyat yurutadi.
2. norasmiy tashkilotlar – shaxslar yoki ularning guruhlari 
o‘rtasida o‘z-o‘zidan yuzaga chiqadigan munosabatlar tizimini 
ifodalaydi.
3. Rasmiylikdan tashqari tashkilotlar – masalan, sport ishqiboz-
larining, pochta markasi to‘plovchilarning va boshqalarning 
tashkilotlari.
ayrim rasmiy tashkilotlar byurokratik tizimga jiddiy darajada 
moyilligi bilan ajralib turadi. «byurokratiya» (aynan ma’noda 
«muassasa» va «boshqaruv») atamasi 1745-yilda birinchi marta 
fransuz ijtimoiyotshunosligida de Gurne tomonidan amaldorlarning 
hokimiyati ma’nosida qo‘llangan. byurokratiya bir tomondan 
samarasizlik, sarf-xarajatdorlik, qog‘ozbozlik kabi illatlarni bildirsa, 
boshqa tomondan, muayyan kishilar nazarida tashkilot ishini yo‘lga 
qo‘yishda samarali ishlash, aniqlik, puxtalik modelini ham anglatadi. 
masalaga oqilona yondashilsa, haqiqat bu qarama-qarshilikning 
o‘rtasidadir.
yuqoridagilarning hammasi jamiyat hayotining asosiy sohalarini 
tashkil etibgina qolmay, ular o‘rtasidagi munosabatlarni belgilaydi.