Щзбекистон республикаси олий

31-rasm. Baraban-shar tegirmonli elektr stansiya asosiy korpusi komponovkasining sxemasi:
v) quvvat 25 MvT lissT-25 tipidagi ishiga turbogeneratorli va bug’ unumdorligi 170 t/soat li uch (qozonli stansiya; b) quvvati 50 MVt li g’K-50 tipidagi to’rtta trubogeneratorli va bug’ unumdorligi 230 t/soatli besh qozonli stansiya
Suyuq va gaz Yoqilg’ida ishlaydigan elektr stansiyalarning asosiy binolarida bunker etajerkasi va qozonxona bilan mashina zali orasida devor bo’lmaydi.
Qozonxonada qozonlar xonaning o’qiga perpendikulyar qilib mashina zaliga qaratib bir qator o’rnatiladi. Turbogeneratorlar, turbohavo yo’llari va kompressorlar mashina zalining o’qi bo’ylab yoki unga ko’ndalang joylashtiriladi.
Asosiy korpusning barcha xonalari er sathidan baland qilib quriladi. Kuldan tozalash uskunalari va tutun tortish qurilmalari tashqariga quriladi.
Rasmda shar tegirmonlar bilan jihozlangan qozonli elektr stansiyaning tipovoy sxemasi keltirilgan.
a) Quvvati 25 Mvt li VT-25 tipidagi ikkita turbogeneratorli va bug’ unumdorligi 170 t/soatli uch qozonli stansiya;
b) Quvvati 50 Mvt li VK-50 tipidagi to’rtta turbogeneratorli va bug’ unumdorligi 230 t/soatl11 besh qozonli stansiya.
KES va TES larning Issiqlik tejamliligini baholash uchun kondensatsion va teplofikatsion turbinalarda foydalaniladigan Issiqlik miqdorini Tz- diagramma ( -rasm) yordamida ko’rib chiqamiz.
Kondensatsion turbina parraklari (kanotlari)da bug’ kondensatordagi bosimgacha, 0,03—0,05 bar gacha kengayadi. Bunda Issiqlik mexanikaviy ishga aylanadi. Ishlab bo’lgan bug’dagi qolgan Issiqlik kondensatorni sovituvchi suvga beriladi. Kondensatorni sovituvchi suv ishlab bo’lgan bug’ning issiqligi bilan birga oqovaga tushirib yuboriladi
Teplofikatsion turbinaning parraklarida bug’ atmosfera bosimidan yuqori bosimda kengayishdan to’xtaydi. SHuning uchun mexanikaviy ishga aylangan Issiqlik ishlab bo’lgan bug’ning issiqligi bo’ladi. Teplofikatsion turbinada ishlab bo’lgan bug’ning barcha issiqligi tashqi iste’molchiga yuboriladi.

32-rasm. TS-diagramma Elektr stansiyalarining Issiqlik tejamliligi va energetikaviy ko’rsatkichlari haqidagi masalaga doir

Ko’rinib turibdiki, teplofikatsion turbinada elektr energiyasi ishlab chiqarishga kondensatsion turbinadagiga qaraganda kam Issiqlik sarflanadi. Lekin teplofikatsion turbinada ishlab bo’lgan bug’ning issiqligi kondensatsion turbinadai kabi oqovaga tashlab yuborilmaydi, balki isroflarsiz to’liq holda tashqi iste’molchilarga yuboriladi. SHunday qilib, TES va KES larning Issiqlik tejamliligi-muayyan miqdor elektr energiyasi va Issiqlikni alohida ustanovkalarda (KESQqozonxona) olingandagiga qaraganda kombinatsiyalashgan usulda ishlab chiqarishda (TES) tejalgan Yoqilg’i miqdori bilan aniqlanadi. Lekin elektr stansiyasi ko’riladigan rayonda kattagina Issiqlik iste’molchilari bo’lmasa, iqtisodiy tejamliligi kam bo’lishiga qaramay baryabir KES ko’riladi va ushbu rayondagi iste’molchilarni Issiqlik bilan ta’minlash uchun alohida qozonxona ko’riladi. Bunda Yoqilg’ining umumiy sarfi va kapital qurilishga ketadigan xarajatlar TES ko’rishdagiga qaraganda ancha kagta bo’ladi. Lekin ushbu bobning aytib o’tilganidek, yirik Issiqlik elektr stansiyalari Yoqilg’i kazib chiqariladigan joylarga va quvvati jihatdan mos keladigan suv manbalariga bevosita yaqin qilib quriladi.