Щзбекистон республикаси олий

Izoxorik jarayon.
Sistemaning uzgarmas solishtirma xajmi Vkconst da yuz beradigan termodinamik xodisalar majmuiga izoxorik jarayon deyiladi. Jarayonni tasavvur kilish va anglash maksadida misol tarikasidassilindrning eng yukori kismi va porshenь kallalining yuzasi bilan chegaralangan xajm (yopish kamerasiga) ish moddasi (gaz) ni kiritib, porshenni kuzgalmas xolatda saklaymiz. SHunday vaziyatda Vkconst buladi.
(2.1)
Izoxorik jarayon diagrammasini RV1TS koordinatalarida ifodalaymiz (rasm 2.1).






2.1-rasm. Vkconst bulganda jarayonning RV va TS diagrammalari.



yoki qkdukdAkdukRAV (2.2)
dVk0
demak qkdu.
Sistemaga berilgan issiqlik mikdori shu sistema ichki energiyasining uzgarishiga sarflanadi.
Izoxorik jarayonda:
(2.3)


Izobarik jarayon.
Uzgarmas bosim ostida kechadigan termodinamik xodisalar majmui izobarik jarayon deyiladi, P=const.
(2.4)
Izobarik jarayon diagrammasi RV va TS koordinatalarda tasvirlaymiz (2.2-rasm).

2.2-rasm. P=const bulganda jarayonning PV va TS diagrammalari.

Mayer tenglamasidan: Sr-SvkR foydalanib

Iztermik jarayon.
O’zgarmas (T=const) temperaturada sodir buladigan termodinamik jarayon izotermik jarayon deyiladi.
(2.5)
Izotermik jarayonning RV va TS koordinatdagi diagrammasi giperboladan iborat (2.3-rasm)


2.3-rasm. Izotermik jarayonning PV va TS diagrammasi.


(2.6)
Adiabatik jarayon.
Adiabatik jarayonida ish moddasi kengayganda yoki sikilganda uning temperaturasining uzgarishi fakat sistemaning ichki energiyasi xisobiga sodir buladi. Tashkaridan sistemaga energiya uzatilmaydi va undan chiqarilmaydi, ya’ni dQ=0
(2.7)
jarayonda katnashayotgan gaz parametrlari orasidagi boglanishi ifodalovchi adiabatik jarayon tenglamasini kuyidagicha yozamiz:
RVkksonst
(2.8)
Politropik jarayon. Termodinamik jarayonlarining umumiy diagrammasi sistemaning solishtirma issiqlik sigimi (Ckconst) uzgarmas bulgan termodinamik jarayon politrop jarayon deyiladi.
Politrop jarayon tenglamasi kuyidagicha

Bunda - politrop kursatkichi:
(2.9)
Politrop jarayonni yukorida karab chikilgan izojarayonlarning umumlashgan xoli deb karash mumkin. (2.4-rasm)

2.4-rasm. Politropik jarayonning RV diagrammasi.

(2.10)