Щзбекистон республикаси олий

Yoqilg’i
	Yoqilg’i
Yog’och	1,05-1,47	Neft	4,30-4,60
Torf	0,84-1,05	Mazut	4,0-4,55
Qo’ng’ir ko’mir	0,63-1,09	Kerosin	4,40-4,60
Toshko’mir	2,1-3,0	Benzin	4,40-4,70
Antratsit	2,70-3,10	Tabiiy gaz	2,70-3,80
Yonuvchi slanetslar	0,73-1,50	Neftning hamroh gazlari	4,20-7,10
Pista ko’mir	3,0-3,40	Koks gazi	1,50-2,10
Yarim koks	2,50-3,10	Domna gazi	0,36-0,41
Koks	2,80-3,10	Generator gazi	0,41-0,71
		Suv gazi	1,05-1,17

Yoqilg’ining Yonish uchun albatta atmosfera havosi zarur bo’ladi. Uning miqdori ko’p yoki kam bo’lishiga qarab kimyoviy reaksiya (Yonish) jadal yoki sust bo’ladi. O’z navbatida, Yonish mahsuloti tarkibidagi zaharli gazlarning miqdori ham keng oraliqda bo’ladi.

Ma’lumki, Yoqilg’i tarkibidagi S, R reaksiyaga kirishib, oxiri SO₂, N₂O va SO₂ hosil bo’lishi bilan tugaydi
C Q O₂ q CO₂; H₂ Q 0,5 O₂ q H₂O
S Q O₂ q SO₂. (11.6)
12 kg S (uglerod) ning to’liq reaksiyaga kirishi uchun 32 kg kislorod kerak bo’ladi. SHunda 44 kg SO₂ hosil bo’ladi, 32 kg oltin gugurtning to’liq reaksiyaga kirishi uchun 32 kg kislorod kerak bo’ladi, bunda 64 kg SO₂ hosil bo’ladi, 2 kg vodorodning Yonishi uchun 16 kg kislorod zarur bo’ladi, shunda 18 kg suv hosil bo’ladi va sh.k.
Yoqilg’ining Yonishida asosiy oksidlovchi modda sifatida kislorod yoki atmosfera havosi olinadi. Yoqilg’ining Yonishda asosiy oksidlovchi modda sifatida kislorod yoki atmosfera havosining to’la Yonishi uchun zarur bo’lgan atmosfera havosining miqdori nazari jihatdan hisoblanib topiladi.
O’txonada qattiq yoki suyuq Yoqilg’ining 1 kg to’liq Yonishi uchun zarur bo’lgan kislorod miqdori quyidagi tenglikdan topiladi (kislorod – Yoqilg’i nasbatidan):
(11.7)
Bunda 2,67 va 8 sonlari tengishlicha 1 kg uglerod va 1 kg vodorodning to’liq Yonishi uchun zarur bo’lgan O₂ miqdori, kg; qk.n – kislorodning nazariy miqdori, kg.
1 kg Yoqilg’ining to’liq Yonishi uchun zarur bo’lgan havo massasi quyidagi ifodadan topiladi:
(11.8)
bunda m_h.n – nazariy hisoblangan havo massasi, kg;
23,15 – birlik hijmdagi havo tarkibidagi kislorod miqdori, %;
S^uQH^uQS^u-O^uQNq100% ish Yoqilg’isining yonuvchi qismi; 2,67/23,25q0,115; 8/23,15qq0,344; 1/23,15q0,043 sonlar S, N, S miqdorlarning havodagi O₂ ulushiga nisbatlari.
Nazariy hisoblangan massasini hijmiiy birliklarda ifodalash uchun m_h.n ni havoni zichligiga (normal sharoitda)
(11.9)
bunda Vx.n – 1 kg Yoqilg’ining to’liq Yonishi uchun zarur bo’lgan atmosfera havosining nazariy hajmi, m³/kg.
Bir qilogramm (yoki metr kub) Yoqilg’ining to’liq Yonishini ta’minlash uchun real sharoitlarda zarur bo’lgan nazariy havo miqdori hisoblab topiladi. Ammo real sharoitda o’txonalarni juda takomillashtirganimizda ham nazariy havo miqdori etarli bo’lmaydi.
Havo tarkibidagi kislorod atomlarining hammasi Yoqilg’i bilan to’liq reaksiyaga kirishishga ulgurmasdan Yonish mahsuloti (tutun) ga aralashib tashqariga chiqib ketadi. SHuning uchun Vx.n ga nisbatan ko’proq havo miqdori kerak bo’ladi va u quyidagi tenglikdan hisoblab topiladi:
V_x q 0,01 (2,67S^u Q 8N^u Q S_{o Qk} – O^u): 0,21^.1,43, (11.10)
Bunda 0,01 – Yoqilg’i tarkibidagi kislorod ulushi; Sotk organik va
kolchedan S;
0,21 – normal sharoitdagi quruq havodagi kislorod ulushi.