Щзбекистон республикаси олий

Uyurmali yoqish. O’txona bo’shlig’ida kuchli, uyurmali oqim hosil qilish usuli bilan Yoqilg’i yoqilganda Yoqilg’i zarralari uzoq vaqt o’txonada bo’ladi va to’liq yonadi. Havo oqimi Yoqilg’i zarralarini uyurma traektoriyasi bo’ylab olib o’tadi va jadal Yonishni ta’minlaydi. Yoqilg’i zarralarining o’lchami 3-5 mm ni tashkil etsa ham o’txonada ular ancha muddat davomida uchib yurganligidan to’liq yonadi va katta miqdordagi Issiqlikni ajratadi. Kul va shkal o’txona oxiridan uchib va oqib chiqadi.
CHangsimon holatga keltirilgan qattiq Yoqilg’ilarni bu usullarda yoqishning o’ziga xos afzalliklari bor:
A) past navli ko’mirni, ko’mir qazib olishda va uni boyitishdagi qoldiq chiqindilarni katta quvvatli qozon qurilmalari o’txonalarida yoqish mumkin:
B) ortiqcha havo koeffitsennti α_x-1,2-1,25 qilib olinganda chala Yonishda vujudga keladigan isroflar juda kam va o’txona samaradorligi iqtisodiy jihatdan yuqori bo’ladi;
V) Yonish jarayonini to’la mexanizatsiyalashtirish va avtomatlashtirish mumkin;
G) past quvvatlarni osongina olish mumkin.
Bunday afzalliklari bilan birga qurilmalarning narxi qimmat, tegirmon va ventilyatorlarga qo’shimcha elektr energiyasi talab etiladi, gaz-havo oqimi kuchligidan Yonish mahsulotining kul qismining 80 ga yaqini atmosferaga uchib chiqadi va atrof-muhitni ifloslantiradi.
Suyuq va gaz Yoqilg’ilarini yoqishda maxsus moslamalar – gorelka va forsunka qo’llaniladi. Gorelka va forsunkalarning tuzilishi kamera, o’txonalarning quvvati va ularning turiga qarab har xil bo’ladi. Suyuq va gaz Yoqilg’ilaridan faqat kamera va o’txonalardagina yoqilmasdan, ichki yonuv dvigatellarida, reaktivi dvigitellarda ham ish Yoqilg’isi sifatida keng foydalaniladi. Gorelka yoki forsunka Yonish kameralari (o’txonalari) ning asosiy qismi hisoblanadi. Suyuq Yoqilg’ilar yoqilganda ular forsunka mayda zarralarga aylantirib, kameraga tuzg’itib purkaydi va purkalgan Yoqilg’i havo bilan yaxshi aralashib, to’liq yonadi.
Qozon qurilmalarida forsunka qo’llanilganda asosiy Yoqilg’i mazut yoki ishlatib bo’lingan turli-tuman texnik moylar, ya’ni neft mahsulotlari chiqindisi yoqiladi. Bunda bug’ formunkasi qo’llaniladi. Mazutni yoqishda Bobkok va Vilkoksning mexaniq forsunkasidan foydalaniladi. Mazut yuqori (10 atm) bosim ostida forsunkaga uzatiladi. Forsunkaga uzatilayotgan mazut temperaturasi kamida 80-115⁰S bo’lganligi uchun uning qovushqoqligi kamayib bir tekis ttuzg’iydi. Mexaniq forsunka ancha tejamli ishlaydi va uni rostlash oddiy.
Gaz Yoqilg’isini yoqishda o’ziga xos texnik talablar bajariladi. SHuning uchun gorelka hamda forsunkaning tuzilishi sodda va ishlatish oson bo’lishi kerak. Domna, koks batareyalari, kameralarda metallurgiya zavodlari gazi va tabiiy gaz yoqiladi. O’txonaga havo va gaz gorelkalar orqali uzatiladi.
Gorelkalar yuqori va past kaloriyali gaz Yoqilg’isini yoqishga mo’ljallangan. qozon qurilmalari o’txonalarida gazni yoqish ishlari hozirgi vaqtda maxsus elektr uskunlari yordamida amalga oshiriladi va avtomatik nazorat qilib turiladi. Sun’iy gazlar asosiy qismining kaloriyasi past, tabiiy gazlarniki yuqori bo’ladi.
Gaz gorelkasi quyidagichcha ishlaydi. Gaz gorelkasi o’qi bo’ylab harakatlanib, avval soplo 1 ga kiradi. Soploning old qismidagi halqasimon tirqish orqali unga havo so’riladi. Soploning davomi gaz va havoni aralashtirish vazifasini bajarganligidan unda ish Yoqilg’isi (gaz va havo aralashmasi) hosil bo’ladi. O’txona ichida joylashgan gorelkaning teshikli qismidan ish aralashmasi kameraga kiradi va yonadi. Gaz yoki havo oqimining miqdori zaslonka (to’siq) va klapanlar yordamida rostlanadi.
YOqilganda kul hosil bo’lmasligi va ma’lum shart-sharoit yaratilganda yuqori temperaturani hosil qilish mumkinligi gazning muhim afzalligi hisoblanadi. YOqish jarayonini oson mexanizatsiyalashtirish va avtomatlashtirish mumkin.
Ichki yonuv dvigatellarida (IED) Yoqilg’i sifatida neftni qayta ishlash yo’li bilan olinadigan benzin, kerosin, solyar moyi hamda qayta ishlangan tabiiy gaz, hozirgi laboratoriya sharoitlarda olinayotgan va tadqiqot qurilmalarda qo’llaniladigan vodorod gazidan foydalaniladi.
Karbyuratorli ichki yonuv dvigatellarida, asosan benzin, kerosin, ligroin va gaz; dizel ichki yonuv dvigatellarda kerosin-gazoylь fraksiyalari ishlatiladi. Benzin uglerod va vodorod birikmalaridan iborat bo’lib 30-205 ⁰S qatnaydi. Uning zichligi ρq700-8000 kg/m³. Neftdan olinadigan A-66, A-72, A-76, AN-91, AI-92, AI-93, AI-98 markali benzinlar karbyuratorli yuqog’iroq bo’lgan B-100/130, B-95/130, B-31/115 markali Yoqilg’i ishlatiladi. Benzin avtomobilь dvigatelida eng kam sarflanadi: 260 g/Vt soat.
Gazoylь dizelь dvigateli Yoqilg’isi 200-400 ⁰S da qaynaydi. Gazoylь qayta ishlansa yana ham yaxshiroq Yoqilg’i olinishi mumkin.