Siffeyn müharibəsinin səBƏBLƏri imam (ə)-in müaviyəYƏ QƏti söZÜ

IRAQ VƏ ŞAM QARILƏRININ BIR YERƏ YIĞIŞMASI

Islamın əvvəllərində Quran qariləri xüsusi hörmətə layiq görülürdülər. Hətta o qədər güclü mövqeləri var idi ki, onların hər hansı bir tərəfə meyl etmələri müsəlmanların böyük bir hissəsinin həmin tərəfə yönəlməsinə səbəb olurdu.

Sülh, razılıq və ümumiyyətlə sazişə heç bir ümid yeri olmayan şəraitdə, sayı otuz mindən çox olan Iraq-Şam qariləri xüsusi bir yerdə düşərgə saldılar. Onların nümayəndələri Übeydə Səlmani, Əlqəmə ibni Qeys, Əbdüllah ibni Ütbə, Amir ibni Əbdül-Qeys qoşun başçıları arasında müzakirə etməyə başladılar. Əvvəlcə Müaviyənin yanına getdilər və onunla aşağıdakı kimi müzakirə etdilər:

Nümayəndələr:–Nə istəyirsən?

Müaviyə:–Osmanın intiqamını almaq!

Nümayəndələr:–Kimdən?

Müaviyə:–Əlidən!

Nümayəndələr:–Məgər onu Əli öldürmüşdürmü?!

Müaviyə:–Bəli, Osmanı o öldürmüş və onun qatillərinə sığınacaq vermişdir.

Nümayəndələr Imam (ə)-ın hüzuruna gəlib dedilər ki, Müaviyə onu Osmanın qətlində təqsirləndirir. Imam (ə) buyurdu: Allaha and olsun ki, bunu yalan deyir! Qəti olaraq bilin ki, onu mən öldürməmişəm.

Nümayəndələr Müaviyənin yanına qayıdıb Imam (ə)-ın sözlərini ona dedilər. Müaviyə dedi: Düzdür, Əli Osmanın qətlində iştirak etməmişdir, lakin camaata fərman verərək onu öldürməyə təşviq etmişdir.

Imam (ə) Müaviyənin sözlərindən xəbərdar olandan sonra xəlifənin qətlində əli olmasını yenidən təkzib etdi. Müaviyə Imam (ə)-ın hərtərəfli təkzibindən xəbərdar olduqdan sonra başqa bir məsələni ortaya ataraq dedi: Əgər belədirsə onda ya Osmanın qatillərini bizə təhvil versin, ya da onları tutmaq üçün bizim qarşımızı almasın.

Imam cavabda buyurdu:–Qəsdən olmayan belə bir qətldə qisas hökmü yoxdur. Çünki (qiyamçılar) Quranı onun qətlinin caiz olmasına dəlil gətirmiş və onu (Quranı) təvil etmişlər. Xəlifə ilə onların arasında ixtilaf yaranmış, xəlifə də qüdrətli olduğu halda öldürülmüşdür. (Əgər işin xəta olduğunu fərz etsək, belə bir qətldə qisas hökmü yoxdur.)

Nümayəndələr Imam (ə)-ın fiqhi dəlillərini (bu, "qəza" elmində, yəni mühakimədə bir əsas müddəa sayılır) Müaviyə üçün deyəndə o özünün günahkar olduğunu gördü. Buna görə də başqa bir məsələni ortaya ataraq dedi: Nə üçün Əli bizimlə və burada olanlarla məşvərət etmədən xilafəti əlinə keçirtdi və bizi ondan məhrum etdi?

Imam (ə) cavabda buyurdu:–Camaat mühacir və ənsarın yolu ilə gedir. Onlar başqa ölkələrdə olan müsəlmanların danışan dilidir. Özü də mənimlə tam rəğbətlə, razılıq və səmimiyyətlə beyət etdilər. Mən heç vaxt Müaviyə kimilərin islam ümmətinə hakim olub, onların boynuna minməsinə icazə vermərəm.¹¹⁰

Müaviyə dedi:–Xəlifə seçilən zaman mühacir və ənsarın hamısı Mədinədə deyildi, onların bəziləri Şamda yaşayırdı. Nə üçün onlarla məşvərət olunmadı?

Imam (ə) dedi:–Rəhbərin seçilməsi dünyanın hər yerinə yayılmış mühacir və ənsarın hamısına aid deyil. Əks halda seçki baş tutmazdı. Seçki onların bir qisminə, yəni islamın əvvəllərində rəşadət göstərən və "Bədri" adı ilə tanınanlara aiddir. Onların da hamısı mənimlə beyət etmişdir.

Sonra üzünü qarilərə tutub dedi:–Ehtiyatlı olun ki, Müaviyə sizi aldatmasın, dininizin, canınızın puça çıxmasına səbəb olmasın.

IZAH

Peyğəmbər (s)-in vəfatından sonra mühacir və ənsar islam hakimiyyətinin genişlənməsinə görə digər islam vilayətlərinə getdilər. O zaman kütləvi informasiya vasitələri mövcud olmadığına görə, onların hamısının rəyini soruşmaq mümkün deyildi. Belə bir işi gözləmək isə hökumətin dağılmasına səbəb olardı. Buna görə də çıxış yolu yalnız Mədinə əhalisinin əksəriyyətini təşkil edən ənsar və mühacirin rəyinin kifayət hesab edilməsi idi. Çünki təkcə mühacir və ənsarın rəylərinin qüvvədə olmasına bir əsas yox idi və əgər rəy sorğusu mümkün olsaydı, onların Peyğəmbər (s)-i görüb ona iman gətirən, lakin hicrət etməyən səhabələrlə heç bir fərqi yox idi.

Imam (ə)-ın nəzərində isə imamət, əsas etibarı ilə "nəss" ilə olan bir məsələdir. Yəni Imam da elə peyğəmbər kimi Allah tərəfindən təyin olunmalıdır. Deməli, Imam Əli (ə) ənsarın, mühacirin, yaxud da "Bədr"də olanların rəyindən söz açmaqla qarşı tərəfi onların öz dəlilləri ilə qane etmək istəyir. Əgər məsələni seçki yolu ilə araşdırsaq, onda həmin əsrdə mühacirin, ənsarın, yaxud da ümumiyyətlə səhabələr və ya müsəlmanların rəylərindən heç vaxt söz açmaq olmaz. Çünki o dövrdə camaatın bir-biri ilə əlaqəsi çox zəif idi. Bir nəfər qasidin bir yerdən başqa məntəqəyə getməsi üçün aylarla vaxt lazım idi. Buna görə də çarə yalnız böyük islami şəxsiyyətlərin, yaxud Imam (ə)-ın öz ifadəsi ilə desək "Bədr"də iştirak edənlərin əhd-peymanı, beyətinə kifayət olunmasında idi.