 fasikülü 1
www.edebiyatdersi.net
TANZİMAT EDEBİYATI
1.TANZİMAT D. EDEBİYATININ OLUŞUMU
1860 yılında …………………………… gazetesinin çıkarılması ile başlamıştır. ……….. yılında …………………… dergisinin çıkarılması ve ……………………………………. Edebiyatının başlaması ile sona ermiştir. Bu dönemin tanınmış edebiyatçıları bir süre Avrupa’da yaşamış ve Batı kültürünün ülkemize taşınmasında bir köprü vazifesi görmüşlerdir. Tanzimat Edebiyatı ile birlikte edebiyatımızda ………, ………….., ……………., …………………. gibi yeni türler görülmeye başlamıştır.
2.ÖĞRETİCİ METİNLER( GAZETE ,MAKALE)
-
Giriş ,gelişme ve sonuç bölümlerinden oluşur.
-
Hak, adalet hürriyet gibi halkı eğitmeye yönelik konular işlenir.
-
Eski yeni çatışması temada ,dilde, ifade biçimlerinde varlığını hissettirir.
-
Topluma ve toplumdaki bütün bireylere ve bireylerin haklarına önem verilir.
-
Gazete , makale , eleştiri gibi yeni türler kullanılır.
-
Toplumun bütün kesimlerine hitap edilir.
-
Bu dönemde gazete ile edebiyat neredeyse iç içe girmiştir.
-
Sanatçılar yazdıkları eserlerini gazetelerde yayınlamıştır.
-
Bu dönemde çıkan belli başlı gazeteler şunlardır:
TAKVİM-İ VEKAYİ: 1831 yılında çıkarılan ilk …………………..gazetedir.
CERİDE-İ HAVADİS: 1840 yılında çıkarılan ……………………bir gazetedir.
TERCÜMAN-I AHVAL: 1860 yılında Şinasi ve Agah Efendi tarafından çıkarılan ilk……… gazetedir.
3.COŞKU VE HEYECANI DİLE GETİREN METİNLER( ŞİİR)
-
Tanzimat sanatçıları biçim yönünden …………………………………geleneğine bağlı kalmıştır.
-
………………………………süslü ve ağır dili eleştirilmiş ancak dil zevki bakımından genel olarak eskiye bağlı kalınmış istenilen sadeleşme gerçekleşmemiştir.
-
……………….. akımını benimsemişlerdir.
-
Bazı şairler “……………için sanat”, bazıları ise “…………… için sanat” anlayışını benimsemişlerdir.
-
Şairler şiirde sanatlı söyleyiş amacını taşımamıştır.
-
Şiirler halka yönelik yazılmıştır.
-
Şairler ………………….. güzelliğini bırakıp konu birliğine ve ………………… güzelliğine önem vermişlerdir.
-
Divan şiiri ve Halk şiiri geleneklerine ait kalıplaşmış imgeleri kullanmamışlardır.
4.OLAY ÇEVRESİNDE OLUŞAN EDEBİ METİNLER (A. ANLATMAYA BAĞLI EDEBİ METİNLER –HİKAYE , ROMAN )
-
Batı kaynaklı olan hikaye ve roman gazetelerde bölümler halinde yayınlanarak okuyucuya ulaşmıştır.
-
Roman ……………………yoluyla edebiyatımıza girmiştir.
-
Yazarlar romanlarda kendi görüşlerine yer vermişlerdir.
-
Garip rastlantılarla olayları yönlendirmişlerdir.
-
Eserlerin yazıldığı döneme ait toplumsal sorunlar işlenmiştir.
-
……………….. ve ……………….. etkileri görülür.
B.GÖSTERMEYE BAĞLI EDEBİ METİNLER (TİYATRO)
-
Batılı anlamda ilk tiyatro………………………………
-
…………………………..tiyatrolarını okunmak için yazdığından ……………………..tekniği açısından zayıftır.
-
Namık Kemal ve Ahmet Vefik Paşa gibi yazarlar halkı eğitme amacı güderler.
-
…………………………….özellikle Moliere ‘den yaptığı uyarlamalarla dikkati çeker.
GELENEKSEL TÜRK TİYATROSU
-
Karagöz ,Meddah , Ortaoyunu , Köy seyirlik oyunu gibi türleri vardır.
-
Yazılı bir metne dayanmayıp doğaçlama oynanır.
-
Sahneye ihtiyaç duyulmaz.
-
Kökeni Orta Asya’ya dayanır.
MODERN TİYATRO
www.edebiyatdersi.net
5.TANZİMAT EDEBİYATININ GENEL ÖZELLİKLERİ
-
Batı edebiyatındaki felsefi ve edebi akımlardan etkilenilmiştir.
-
Yazarlar ………………………… amaç edinmiştir.
-
Divan şiirinin etkileri hala devam etmektedir.
-
Batı Edebiyatından alınan yeni türler edebiyatımıza girmiştir.
-
……………. önem kazanmıştır.
-
……….., …………., ………. gibi yeni kavramlar Edebiyatımızda kullanılmaya başlanmıştır.
-
Edebi alanda pek çok ilk bu dönemde gerçekleştirilmiştir.
-
Fransız Edebiyatından çeviriler yapılmıştır.
Ş İNASİ (1826- 1871)
-
Tanzimat Edebiyatının kurucusu olarak kabul edilir.
-
Türk Edebiyatında birçok ilke imza atmıştır.
-
İlk özel gazeteyi çıkarmıştır.
-
İlk defa “……………” kelimesini kullanmıştır.
-
İlk defa ……………… işaretlerini kullanmıştır.
-
Batılı anlamda ilk tiyatro eserini yazmıştır.
-
İlk makale örneğini yazmıştır.
-
İlk defa halkbilimi konularında çalışma yapmıştır.
ESERLERİ:
Tiyatro: Şair Evlenmesi
Şiir: Müntehabat-ı Eş’ar, Tercüme-i Manzume
Düzyazı: Müntehabat-ı Tasvir-i Efkar
Atasözü Derlemesi: Durub-u Emsal-i Osmaniye
N AMIK KEMAL (1840- 1888)
-
“…………………………..” olarak tanınır.
-
Katip olarak çalıştı, gazetecilik yaptı.
-
Yeni Osmanlılar cemiyetine katıldı.
-
İstanbul’dan uzaklaştırılmak için Erzurum’a vali olarak tayin edilince Ziya Paşa ile birlikte Paris’e kaçtı.
-
Birlikte Londra’ya kaçarak ………… gazetesini çıkardılar.
-
……………… ilan edilince yurda döndü.
-
……………………………………… isimli oyunun sahnelenmesinden sonra Magosaya gönderildi.
-
Önceleri ……………………. etkisi ile tasavvufi şiirler yazdı.
-
…………… ile tanıştıktan sonra şiirlerinin içeriği değişti.
-
Türk şiirinde o zamana kadar kullanılmayan …………, ………….., …………… gibi kavramları kullandı.
-
Sahnelenen ……………………………., ilk ……….. ve ilk …………….. roman örneklerini yazdı.
ESERLERİ:
Roman: İntibah, Cezmi
Tiyatro: vatan Yahut Silistre, Zavallı Çocuk, Akif Bey, Gülnihal, Celaleddin Harzemşah, Kara Bela
Eleştiri: Tahrib-i Harabat, Takip
Tarih: Devr-i İstila, Barika-i Zafer, Evrak-ı Perişan, Kanije, Silistre Muhasarası
Z İYA PAŞA (1825- 1880)
-
Katiplik ve Şuray-ı Devlet görevlerinde bulundu.
-
Maarif Müsteşarlığı yaptı.
-
Namık Kemal ile birlikte 1868 yılında Hürriyet gazetesini çıkardı.
-
Yeni Osmanlılar Cemiyetine katıldı.
-
Özgürlükleri ve meşrutiyeti savundu.
-
Batı yanlısı bir yazar olarak tanındı.
-
……………….. ve ………….. ile birlikte modern Türk Edebiyatının temellerini attı.
-
Eserlerinde Divan Şiiri nazım türlerini kullandı ama içerik olarak hürriyet, adalet gibi konuları işledi.
-
……………….. isimli makalesinde Yeni Edebiyatı, …………… isimli eserinde de Divan Şiirini anlattı.
-
Bu nedenle Namık Kemal tarafından çok fazla eleştirildi.
-
Sanat anlayışı bakımından çelişkiler yaşamıştır.
-
Sürekli eski- yeni arasında gidip gelmiştir.
ESERLERİ:
Şiir: Zafername, Eş’ar-ı Ziya, Terci-i Bend, Terkib-i Bend
Makale: Şiir ve İnşa
Röportaj: Rüya
Antoloji: Harabat
Anı: Defter-i Amal
Çeviri: Engizisyon Tarihi, Endülüs Tarihi, Emile
ABDÜLHAK HAMİT TARHAN (1852- 1937)
-
” ……………….” olarak tanınır.
-
Büyükelçilik ve milletvekilliği yapmıştır.
-
Romantizmin etkisiyle lirik şiirler yazmıştır.
-
İç dünyasında yaşadığı çelişki ve zıtlıklar eserlerine de yansımıştır.
-
Tiyatrolarını oynanması için değil okunması için yazmıştır.
ESERLERİ:
Şiir: Makber, Sahra, Belde, Baladan Bir Ses, Ölü, Hacle, Divaneliklerim , Validem, Tayflar Geçidi.
Tiyatro: Macera-yı Aşk, İçli Kız, Duhter-i Hindu, Tarık, Nesteren, Eşber, Finten, Sardanapal
SAMİPAŞAZADE SEZAİ (1860- 1936)
-
Katiplik ve büyükelçilik yaptı.
-
… ……….. romanı yüzünden göz hapsine alınınca Paris’e kaçtı.
-
Tanzimat Edebiyatının hikaye ve roman yazarıdır.
-
Eserlerinde ……………….. ve ………………. Akımlarının etkisi görülür.
-
Eserlerinde halkın içinden kahramanları, günlük yaşamları ve kendi dilleri ile anlatmıştır.
ESERLERİ:
Roman: Sergüzeşt
Hikaye: Küçük Şeyler
Piyes: Şir
Hatıra: İclal
A HMET MİTHAT EFENDİ:
-
Eserlerini halkı bilgilendirmek amacıyla yazmıştır.
-
Döneminin en çok okunan romancısıdır.
-
…………………. isimli eseri Türk edebiyatında yazılan ilk hikaye kitabıdır.
-
“……………………….” olarak bilinir.
ESERLERİ:
Roman: Hasan Mellah, Hüseyin Fellah, Dünyaya İkinci Geliş, Felatun Beyle Rakım Efendi, Paris’te Bir Türk, Henüz 17 Yaşında, Dürdane Hanım.
Hikaye: Letaif-i Rivayat
Gezi: Avrupa’da Bir Cevelan
Gazete: Bedir, Devir, Tercüman-ı Hakikat
Ş EMSETTİN SAMİ:
-
Dil, sözlük ve ansiklopedi alanında yaptığı çalışmaları ile tanınır.
-
Zamanının en büyük dil bilgini olarak anılır.
-
Edebiyatımızda ilk ………………… ……………… kaleme almıştır.
ESERLERİ:
Roman: Taaşşuk-u Talat ve Fitnat
Sözlük: Kamus-ı Türki, Kamusu’l A’lam, Kamus-ı Fransevi, Kamus-ı Arabi
Çeviri: Selfler, Robinson, Şeytanın Yadigarları
Tiyatro: Seydi Yahya, Besa Yahut Ahde Vefa,
A HMET VEFİK PAŞA:
-
İlk adapte tiyatro eserini yazmıştır.
-
……………….. yaptığı uyarlamalar ile tanınır.
-
Türk tiyatrosunu ilk defa ……………. dışına taşımıştır.
ESERLERİ:
Hikmet-i Tarih, Şecere-i Türk, Fezleke-i Tarih-i Osmani, Lehçe-i Osmani
RECAİZADE MAHMUT EKREM:
-
Batılılaşma hareketlerinin etkinleşmesinde önemli rol oynar.
-
“………………………………………” ilkesini benimseyerek Türk şiirinin temasını genişletir.
-
Güçlü bir edebiyat eleştirmenidir.
-
Edebiyatımızda ilk realist roman örneği olan “………………………” isimli eseri kaleme almıştır.
-
Batılılaşma hareketlerini yeni edebiyat örnekleri ile birlikte genç kuşaklara öğretir.
-
………………………. Edebiyatının temellerinin atılmasına büyük katkı sağlamıştır.
-
“…………..” temasını çok fazla işlemiştir.
-
“………… için sanat” anlayışını ve “…………. İçin kafiye” ilkesini benimsemiştir.
ESERLERİ:
Roman: Araba Sevdası
Hikaye: Muhsin Bey, Şemsa
Tiyatro: Afife Anjelik, Çok Bilen Çok Yanılır, Vuslat, Atala
Şiir: Nağme-i Seher, Yadigar-ı Şebab, Pejmürde, Zemzeme
Eleştiri: Takdir-i Elhan
Düzyazı: Talim-i Edebiyat
MUALLİM NACİ:
-
……………………………. İle giriştiği tartışmaları …………….. isimli kitabında toplamıştır.
-
Önemli eserleri şunlardır:
Şiir: Ateşpare, Şerare, Füruzan
Eleştiri: Demdeme
Düzyazı: Istılahat-ı Edebiye
Sözlük: Lugat-ı Naci
NABİZADE NAZIM:
-
Eserlerini …………… ve …………………. akımlarının etkisi ile yazmıştır.
-
…………. yaşamını işleyen ilk yazarımızdır.
ESERLERİ:
Roman: Karabibik, Zehra
Hikaye: Zavallı Kız, Bir Hatıra, Yadigarlarım, Sevda, Hala Güzel
www.edebiyatdersi.net
TANZİMAT YAZARLARININ ETKİLENDİKLERİ EDEBİYAT AKIMLARI
KLASİSİZM
1……, …………… ve ………………. önem verilir.
2.Konularını eski Yunan ve Latin kaynaklarından alır. Önemli olan konu değil …………………………. Biçim, dil mükemmelliği ve kurallara tam uygunluk eserlerin temel özelliğidir.
3.Sanatçı eserlerinde kişisel görüşlerini gizler. Hayal ve duygu değil, ………. ve ……… önemlidir.
4.Tiyatroda üç birlik kuralı (zaman- mekan- olay birliği) önemlidir.
5.Trajediler …………… ve …………. temelleri üzerine kurulur. Bu nedenle çirkin, korkunç ve kanlı olaylar sahne …………….. canlandırılır.
6.Seçkin ve olgun insanlar ele alınır, bütün insanlığa seslenilir ve ahlaki bir yol tutulur.
TEMSİLCİLERİ:
La Fontaine: Karga ile Tilki (Fabl)
Moliere: Tartuffe, Cimri, Hastalık Hastası
Boileau: Şiir ve Eleştiri
Şinasi: Şair Evlenmesi
Ahmet Vefik Paşa: Adapte Tiyatroları
ROMANTİZM
Klasisizme tepki olarak doğmuştur.
1. Klasisizmin önemsemediği din duygusuna önem verilir. Kişileri inanca götüren aklıdan çok duygulardır…........... ve ……………….. önemlidir. Akıl ve mantık bu lirizm içinde erir.
2.Konularını tarih, milli kültür ve çağdaş edebiyatlardan alır. Sanatçılar eserlerinde ……., ………. ve ………….. temalarını işler.
3.İnsan ruhu tahlil edilir, karamsarlıklar ve karşıtlıklardan yararlanılır.
4.Hayatta yaşanılabilecek olaylar ……………. olduğu gibi bir yönüyle değil, bütün yönleri ile anlatılır.
5.Çirkin ve kanlı olaylar sahne …………….. canlandırılır.
6.Seçkin tipler değil, toplumda yaşayan bütün insanlar eserlere konu edilir.
7.Bu akımın sanatçıları toplumcudur. Fransız İhtilalinin getirdiği ……………, …………., ……………. düşüncelerini savunurlar.
TEMSİLCİLERİ:
Shakespeare: Romeo ve Juliette, Hamlet
Goethe: Faust
J. J. Rousseau: İtirafklar, Emile
Vıctor Hugo: Sefiller
Aleksandre Dumas: Üç Silahşörler
Namık Kemal: İntibah
Abdülhak Hamit Tarhan: Makber
Ahmet Mithat Efendi: Felatun Beyle Rakım Efendi
Şemsettin Sami: Taaşşuk-u Talat ve Fitnat
Recaizade Mahmut Ekrem: Araba Sevdası
REALİZM
Romantizme tepki olarak doğmuştur.
1.Toplum ve insan gerçekleri önemlidir.
2.Konular ………………………………. alınır.
3.Gerçeğin anlatılması için kişilerin psikolojileri onların kişiliklerini etkileyen çevre, içinde bulundukları ortam ayrıntıları ile verilir.
4…………………. en önemli anlatım biçimidir.
5.Yazarlar tarafsız davranırlar, kendi duygu, düşünce ve yorumlarını katmazlar.
6.Eserlerde toplumun sıradan insanları anlatılır.
7.Daha çok yaşamın sıradan olayları anlatılır.
8.Yazarların okuyucuyu ………….. amacı yoktur.
9.Yaşananlar gözlem, araştırma ve belgelere dayanılarak nesnel bir şekilde anlatılır.
10…………… güzelliğine önem verilir. Anlatımda süsten kaçınılır.
TEMSİLCİLERİ:
Stendhal: Kırmızı ve Siyah
Balzac: Vadideki Zambak
Steinbeck: Gazap Üzümleri
Gogol: Ölü Canlar
Dostoyevski: Suç Ve Ceza
Turganyev: Babalar ve Oğullar
Gorki: Ana
Recaizade Mahmut Ekrem: Araba Sevdası
Samipaşazade Sezai: Sergüzeşt
Halit Ziya Uşaklıgil: Aşk-ı Memnu
Memduh Şevket Esendal: Ayaşlı ve Kiracıları
Yakup Kadri Karaosmanoğlu: Kiralık Konak
Reşat Nuri Güntekin: Çalıkuşu
NATÜRALİZM
-
Daha çok …………….. görülmüş bir akımdır.
-
…………….. gerçekçilik oranını yetersiz bulduğu için doğmuş bir akımdır.
-
Edebiyata gözlem ve deneyin bağlı olduğu determinizmi sokmuştur. Determinizme göre tabiatta aynı sebepler, aynı şartlarda aynı sonuçları doğurur. Natüralistler determinizmi topluma ve insana uygulamışlardır. Toplum büyük bir ……………, insan ……………, sanatçı da ………………….
-
Sanatçı tam bir bilim adamı tarafsızlığıyla davranmak zorundadır. Kahramanlar yetiştikleri çevreye göre konuşurlar.
-
"………………………………" anlayışıyla sanatı, toplumun yaralarını deşip çirkinlikleri ortaya çıkaracak bir araç olarak görmüşlerdir.
-
Hayat bayağı, çirkin, aşağılık iç güdülerden ibarettir. Bedende ruh da yoktur. Kötü çevreler kötü kişileri yetiştirir. Bunda kişilerin günahı yoktur. Kişiliği çevre oluşturduğu için çevrenin iyi gözlemlenmesi ve tasvir edilmesi önemlidir.
-
Natüralist eserlerde aşırı bir ………………….. hakimdir.Eserler genellikle bir felâketle biter.Üslupta titiz değildirler, çirkin sözlere sık sık yer verirler. Dilleri her seviyedeki insanın anlayabileceği bir dildir.
TEMSİLCİLERİ
Emile Zola:Toprak
Alphonse Daudet:Değirmenimden Mektuplar
Guy de Maupassant:Ay Işığı
J. Steinbeck:Fareler ve İnsanlar
Beşir Fuat :
Nabizade Nazım:Karabibik
Hüseyin Rahmi Gürpınar: Mürebbiye
www.edebiyatdersi.net
Dostları ilə paylaş: |
