ŞİRKƏTLƏr arasi rəqabəT
Yüklə 0,81 Mb.
|
Əvəzedici MəhsulEyni istehlakçılar üçün bənzər funksiyaları yerinə yetirən məhsullar bir-birinin əvəzedicisi olaraq qəbul edilir. İqtisadçılar bu vəziyyəti "çarpaz tələb elastikliyi" anlayışıyla açıqlayırlar. Əgər bir məhsulun qiymətindəki yüksəliş başqa bir məhsulun tələbində yüksəlişə gətirib çıxarırsa, bu iki məhsul bir-birinin əvəzedicisidir. Məsələn, təyyarə bilet qiymətlərinin yüksəlməsi avtobus səfərinə olan tələbi yüksəldirsə, bu iki xidmət bir-birinin əvəzedicisidir. Məhsulların eyni funksiyanı yerinə yetirib yetirmədiyini təyin etmədə məhsulların fiziki xüsusiyyətləri deyil, istehlakçının hansı ehtiyacını qarşıladığı əhəmiyyətlidir. İqamə məhsullar bəzi sektorların geriləməsinə səbəb ola bilərlər. Məsələn, plastik boru istehsalının yayılması dəmir boru istehsalına əhəmiyyətli dərəcədə təsir etmişdir. Ümumiyyətlə, əvəzedici məhsullar bənzər funksiyaları yerinə yetirən fərqli məhsullar baxımından düşünülməlidir. Ancaq, aşağıdakı vəziyyətləri də əvəzedici məhsul olaraq diqqət mərkəzində saxlamaq lazımdır:
Bir məhsul digər bir məhsuldan daha geniş funksiyaları yerinə gətirə bilər. Məsələn, çap maşınkalarının bir əvəzedicisi olan kompyüterlər mətni dəyişdirmə və saxlama baxımından əlavə funksiyaları yerinə yetirir. Bu amil çap maşınları istehsalının tamamı ilə yox olmasına səbəb oldu. İstehlakçının müəyyən bir funksiyanı özünün yerinə gətirmək istəməsi, əvəzedici ola bilər. Məsələn, mağazadan almaq yerinə fabrikdən almağı seçən bir istehlakçı, paylama kanallarına bir əvəzedici meydana gətirər. İstifadə edilmiş, dəyişdirilmiş və ya yenilənmiş məhsulların da əvəzedici olaraq qəbul edilməsi lazımdır. Məsələn, istifadə edilmiş kitablar yeni kitablar üçün bir əvəzedicidir və mətbəə üçün əhəmiyyətli bir təhdid meydana gətirir. Bir sektorda şirkətlər, bilvasitə, əvəzedici məhsullar çıxaran digər şirkətlərlə də rəqabət edirlər. Sektor məhsulunun qiymətinin yüksəlməsi vəziyyətində, istehlakçılar əvəzedici məhsullara yönələ biləcəyi üçün, əvəzedici məhsullar sektordakı şirkətlərin tətbiq edə biləcəyi üst qiymətləri məhdudlaşdıraraq, sektorun potensial gəlirliliyinə təsir edə bilərlər. İqamə məhsulların sektor qiymətlərini, bu səbəbdən sektor gəlirliliyinə təsir etmə potensialı başlıca üç mənbəədən gəlir: İqamə məhsulun sektor məhsuluna görə fayda-qiymət-keyfiyyət xüsusiyyətləri: fayda-qiymət-keyfiyyət xüsusiyyəti istehlakçının bir məhsul üçün ödədiyi qiymətlə, bu məhsuldan əldə edəcəyi fayda ilə müqayisə edilməsidir. Fayda-qiymət-keyfiyyət xüsusiyyətləri daha yaxşı olan bir əvəzedici məhsul, sektor məhsulunu təhdid edir. Ancaq, məhsulların performanslarını ölçmənin çətinliyi fayda-qiymət-keyfiyyət müqayisə etmələrini çətinləşdirir. Dəyişdirmə xərcləri: İstehlakçı üçün bir məhsulun yerinə başqa bir məhsulun istifadə edilməsi, əsasən dəyişdirmə xərclərini ehtiva edir. Bu xərclər nə qədər yüksək olsa, yerinə qoymaq o qədər çətinləşir. Dəyişdirmə xərcləri, əksər hallarda, həm satıcıları həm də məhsulun yerinə yetirdiyi funksiyanın şəklini dəyişdirmə xərclərini ehtiva edir. Bu xərclərə nümunə olaraq yeni satıcıları təyin etmə, bunları qiymətləndirmə, yenidən öyrənmə xərcləri və müvəffəqiyyətsiz olma riski verilə bilər. Dəyişən istehlakçı meylləri: İstehlakçılar müəyyən fayda-qiymət-keyfiyyət xüsusiyyətlərinə fərqli reaksiyalar göstərə bilərlər. Başqa bir ifadə ilə, istehlakçıların satın alma davranışlarını nə dərəcədə bu faktorlara bağlı olaraq dəyişdirmək istədikləri əhəmiyyətlidir. Əgər istehlakçıların dəyişdirməyə qarşı istəkləri qüvvətli isə, əvəzedici məhsullar sektor məhsulları üçün ciddi bir təhdid meydana gətirə bilər. Ən çox diqqət yetirilməsi lazım olan əvəzedici məhsullar bunlardır: Sektor məhsuluna görə fayda-qiymət-keyfiyyət xüsusiyyətləri daha sürətli inkişaf meyli göstərən əvəzedici məhsullar. Yüksək gəlirliliyi olan sektorlar tərəfindən çıxarılan əvəzedici məhsullar. Bu sektorlarda zamanla rəqabətin artması nəticəsində, qiymətlərdə düşmələr və ya keyfiyyətdə yüksəlmələr görülə bilər. Yüklə 0,81 Mb. Dostları ilə paylaş:
|