619 Tenasüh ve reenkarnasyon konusunda geniş bilgi için bkz. Dalkılıç, Mehmet, İslam Mezheplerinde İstanbul, İz Yayıncılık, 2004, s. 296-328.
620 er-Râzî, et-Tefsîru'l-Kebîr, Mısır, (tsz.) c. 21, s. 40 vd.
621 Al-i İmrân: 3/169.
622 et-Mü'min: 40/46.
623 Nûh: 71/25.
624 er-Râzî, et-Tefsîru'l-Kebir, c. 21, s. 41.
625 el-Fecr: 89/27-8.
626 el-En'âm: 6/61-2.
627 el-Cürcânî, Şerhu'l-Mevâkif. c. II, s. 580; Gelenbevî, İsmail. 'Ale'1-Celâl mine'l-Akâid, Matabaa-i Amire, 1307 b., s. 497.
628 İbn Rüşd, Menâhicu'l-Edille fi Akâidi'l-Mille, s. 245-46.
629 İbn Rüşd. a.g.e., s. 247
630 İbrahim: 14/48.
631 el-Vakıa: 56/60-61.
632 el-Ankebût, 29/20; Krş. en-Necm: 53/47.
633 Fâtır: 35/16.
634 Kaf: 50/15.
635 Müslim, Sahih-i Müslim Tercemesi ve Şerhi, c. II, s. 420; el-Bâcûrî, Haşiye alâ Cevhereti't-Tevhîd, s. 95; Ebi'1-İzz, el-Kâdî Ali b. Ali b. Muhammed, Şerhu'l-Akîdeti't-Tahaviyye. Beyrut 1413/1992, c. II. s. 598.
681 Not: Aristocular boşluğu (halâ) imkânsız görürler. Eş'arî, Mâturîdî kelâmcıları, Mu'tezile Basra Ekolü kabul ederler. İslâm filozofları da boşluğu redderler. Geniş bilgi için bkz. "Halâ" maddesi, T.D.V. İslâm Ansiklopedisi, İstanbul 1997, c. XV, s. 221-25.
682 Bkz. et-Taftazânî, Şerhu'I-Makâsid, c. II, s. 161; el-Cürcânî, Şerhu'l-Mevâkıf, c. II, s. 584; Krş. ed-Devvânî. İlm-i Kelâm'dan Akâid-i Adudiyye Şerhi Celâl Tercemesi, s. 483-4.
683 et-Taftazânî, Şerhu'l-Makâsıd, c. II, s. 161; el-Cürcânî, Şerha'l-Mevâktf, c. II, s. 584; ed-Devvânî, İlm-i Kelâm'dun Akâid-i Adudiyye Şerhi Celâl Tercemesi, s. 484-6; Krş. Gardet, Dieu et h Desünee del'Homme, pp. 326-27.
686 el-Makdisî, Kitâbu'l-Bed' ve't-Tarih, 1899, c. I, s. 194.
687 es-Secde: 32/17.
688 el-Buhârî, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, Mütercim: Mehmed Sofuoğlu, Ötüken Neşriyat, İstanbul 1987, c. VII, s. 3053; c. X, s. 4659-60; Krş. Müslim, Sahih-i Müslim Tercemesi ve Şerhi, Ahmed Davudoğlu, İstanbul 1974, c. II, s. 696-97.
689 İbrâhîm: 14/48.
690 İbrâhîm: 14/72.
691 Âl-i İmrân: 3/162.
692 Âl-i İmrân: 3/77 Krş. Fazlur Rahman, Ana Konularıyla Kur'ân, çev.; Alpaslan Açıkgenç, Ankara 1987, s. 234 vd.; Alay, Kur'ân-ı Kerim'e Göre İman Esasları, s. 85-89.
723 Sad: 38/50-52. Not: Cennetliklerin, maddî ve manevî mükâfaatlarını belirten âyetler konusunda bkz. Draz, M. Abdullah, Kur’an Ahlâkı, çev.: Prof. Dr. Emrullah Yüksel, Prof. Dr. Ünver Günay, İz Yayıncılık, İstanbul 1993, s. 197-206.
724 La Sainte Bible, traduite en français sous la direction de l'ecole Biblique de Jerusalem, Les Editions da Cerf, Paris, 1961, p. 1066 (Jeremie, 7/31); Krş. Paul Robert, Le Petit Robert (Dictionnnaire), 53, vue Sainte-Anne- Paris, 1967, p. 775; Harman, Ömer Faruk, "Cehennem", TDV İslam Ansiklopedisi, İstanbul 1993, c. VII, s.
771 el-Cevherî, İsmail b. Hammâd, es-Sıhâh, Beyrut, Tarihsiz, c. III, s. 1238; el-İsfahânî, el-Müfredât fi Garîbi-l-Kur'ân, s. 263; İbn Manzûr, Lisânu'1-Arab, Beyrut, (tsz.), c. VIII, s. 183; el-Fîrûzâbâdî, Besaru Zevi't-Temyiz fî Letâifi'1-Kitâbi'l-Azîz, Tahkik: el-Üstâz Muhammed Ali en-Neccâr, Beyrut, (tsz.), c. III, s. 328; el-Fîrûzâbâdî, Kâmûs, c. III, s. 307.
772 el-Fecr: 89/3.
773 ez-Zâriyât: 51/49.
774 el-Fîrûzâbâdî, Besâiru Zevi't-Temyîz, c. III. s. 328; Kamus, c. III, s. 308.
775 en-Nisâ: 4/85.
776 el-Bakara: 2/123.
777 el-İsfahânî, el-Müfredât, s. 263; el-Fîrûzâbâdî, Besâiru Zevi'l-Temyîz, c. III, s. 328; Krş. Öztürk, Yaşar Nuri,
Kur'ân'ın Temel Kavramları, Yeni Boyut, İstanbul 1991, s. 549.
778 eI-Müddessir: 75/49.
779 el-Fîrûzâbâdî, Kâmûs, c. III, s. 308-309; Krş. el-Cevherî, es-Sıhâh, s. 1238.
780 el-Müddessir: 74/48.
781 Yasin: 36/23.
782 er-Rûm: 30/I3.
783 eş-Şuarâ: 26/100-101.
784 el-A'râf: 7/53.
785 el-Mü"min: 40/18.
786 el-En'âm: 6/94.
787 Yûnus: 10/18.
788 el-Bakara: 2/48.
789 el-Bakara: 2/123.
790 el-Bakara: 2/254.
791 ez-Zümer: 39/43-44.
792 el-En'âm: 6/70.
793 el-En'âm: 6/51.
794 es-Secde: 32/4.
795 en-Necm: 53/26.
796 es-Sebe: 34/23.
797 En-Enbiyâ: 21/28.
798 Meryem: 19/87.
799 Tâhâ: 20/109.
800 Yûnus: 10/3.
801 el-Bakara: 2/255.
802 ez-Zuhruf: 43/86.
803 el-İnfitâr: 82/19
804 en-Nebe: 78/37-38.
805 el-Buhârî, Teyemmüm, hadis no: 323; Ehâdisül-Enbiyâ, hadis no: 3092; 3111; Tefsiru'l-Kur'ân, hadis no: 4116,4343; Kitâbü'd Da'vât, hadis no: 5829; Tevhid, hadis no: 6886, 6955.
806 el-Manisâvi, Ebu'l-Muntehâ Ahmed b.Muhammed, Şerhu’l- Fıkhı'l-Ekber, Haydarâbâd 1365 h., s. 63.
807 Molla Hüseyin b. İskender el-Hanefî, el-Cevheretu'l-Münife fi Şerhi Vasiyyeti'1-İmâm el-A'zam, Haydarâbâd 1365, s. 98.
808 el-Eş'arî, el-İbâne, s. 74.
809 el-Eş'arî, Makâlâtu'I-İslâmiyyîn, c. II, s. 166.
810 el-Mâttırîdî, Kitâbu't-Tevhîd, s. 365.
811 A.g.e., aynı yer.
812 İbn Hazm, el-Fasl c. IV, s. 85.
813 el-Bakara: 2/254.
814 el-Bakara: 2/123.
815 İbn Hazm, el-Fasl, c. IV, s. 85; Daha fazla bilgi için bkz. es-Seffârînî el-Eserî el-Hanbelî, Kitâbu Levâihi'l- Envâri'I-Behiyye ve Sevâti'i'l-Esrâri'l-Eseriyye, c. II, s. 196-209; İbn Teymiyye, Takiyuddin Ahmed, Kâidetün Celiletün fi't-Tevessül ve'I-Vesîle, Kahire, 1388/1968, s. 12-19.
816 es-Sebe: 34/23.
817 Tâhâ: 20/109.
818 İbn Bâbaveyh el-Kummî, Risâletu'I-İ'tikâdâti'l-İmâmiyyes. 74.
819 Aynı eser, aynı yer.
820 İbnu'l-Mutahhar el-Hillî, el-'Allâme Cemâlu'd-Din Ebî Mansûr el-Hasan b. Yusuf b. Ali, Keşfu'I-Murâd fi Şerhi Tecridi'l'İ'tikâd, Mektebetu'l-Mustafavi, Kum 1366 h., s. 330.
821 el-İsrâ: 17/79.
822 el-Hillî, Keşful-Murâd, s. 330-331.
823 Aynı eser, s. 331.
824 el-Enbiyâ: 21/28.
825 el-Hillî, Keşfu'l-Murâd, s. 331.
826 Kâdi Abdulcebbar, Şerhu'l-Usüli'l-Hamse, s. 687-93.
827 el-Bakara: 2/48.
828 el-Mü'min: 40/18.
829 ez-Zümer: 39/19.
830 el-Enbiyâ: 21/28.
831 et-Taftazânî, Şerhu'l-Makâsid,c. II, s. 175; el-Cürcânî, Şerhu'l-Mevâkıf, s. 588.
832 Kâdi Abdulcebbâr, Şerhu'l-Usuli'l-Hamse, s. 690.
833 A.g.e..s. 691.
834 el-Bâkillânî, Kitaba't-Temhîd, s. 365 vd.
835 A.g.e., s. 368.
836 A.g.e., s. 369.
837 A.g.e., s. 371.
838 er-Râzî, el-Erba'în Usüli'd-Din, Kahire 1986, s. 245-50; eş-Şefaatu’l-Uzmâ, Kahire 1989; et-Tefsirü'l-Kebîr, c. III, s. 54-66.
839 İsrâ: 17/79.
840 Duhâ: 93/5
841 el-Enbiyâ: 21/28,
842 Meryem: 19/87
843 er-Râzi, et-Tefsîru'1-Kebîr, c. III, s. 59-60; el-Erba'în fî Usüli'd-Din, s. 246-247; eş-Şefaatu’l-Uzmâ, s. 46
844 et-Taftazânî, Şerhu’l-Makâsıd, c. II, s. 175; el-Cürcânî, Şerhu'l-Mevâkıf s. 588 Krş. es-Sâbûnî, Mâturidiyye Akaidi, s. 170-171; el-Bâcûrî, Haşiye bi Tuhfeti'l-Murid altı Cevbereti't-Tevhid, s. 109: Gardet, Dieu et La Destinee de l’Homme, pp. 311-314; Sraith, Jane Jdleman- Haddad, Yvonne Yazbeck, The İslamic Understanding of Death and Resuırecıion, State University of New York Press Albany, pp. 25-27.
845 Muhammed: 47/19.
846 el-Cürcânî, Şerhu'l-Mevakıf, s, 588; et-Taftazânî, Şerhu'l Makâsıd, c. II, s. 175.
847 ez-Zümer: 39/43-44.
848 en-Necm: 53/26.
849 es-Sebe: 34/23.
850 Meryem: 19/87.
851 ez-Zuhruf: 43/86.
852 Tûhâ: 20/109.
853 el-Enbiyâ: 21/28.
854 el-Buharî, Sahih-i Buhari ve Tercemesi, c. XV. s. 6923-24; Krş. Draz, Kur'ân Ahlâkı, s. 85.
855 en-Necm: 53/39.
856 Mahammed: 47/19.
857 Meryem: 19/63.
858 el-Mâide: 5/100.
859 Müslim, Sahih-i Müslim Tercemesi ve Şerhi, c. X, s. 6453 ( K. Birr).
860 Bkz. Draz, Kur'ân Ahlâkı, s. 85.
861 en-Necm: 53/32.
862 el-Hucurât: 49/13.
863 Draz, Kur'ân Ahlâkı, s. 86.
864 el-A'râf: 7/156.
865 el-A'raf: 7/156. Bu âyetin tefsiri için bkz. Fahruddin er-Râzî, et-Tefsîru'l-Kebîr, Mısır, 1357/1938, C. XV, s. 21-22; Yazır, Hak Dini Kur'ân Dili, c. IV. s. 2295-2297; Draz, La Morale Du Koran, p. 127
866 el-Enbiyâ: 21/107.
867 el-İsrâ: 17/79.
868 el-Enbiyâ: 21/28.
869 İbn Manzûr el-Ifrikî, Lisanu'I-'Arab, Beyrut, 1388/1968, c. 13, s. 23; Asım Efendi, Kamus Tercümesi, İstanbul, 1305 h., c. IV, s. 549; el-Bâkıllânî, Kitâbu't-temhîd, Beyrut. 1957, s. 346; İmamu'l-Harameyn el- Cuveynî, Kitabu'l-İrşâd, Mısır, 1950, s. 397; er-Râgıb el-İsfahânî, el-Müfredât, Beyrut, ts., s. 26; Seyfuddin el- Âmidî, Gâyetu'l-Merâm fi 'İlmil-Kelâm, Kahire, 1391/1971, s. 309; S. Şerif el-Cürcânî, Şerhu'I-Mevâkıf, İstanbul 1239 h., c. II, s. 593; Sâdüddin et-Taftâzânî, Şerhu'l-Makâsıd, İstanbul, 1277 h, c. II, s. 181; Bedrüddin el-'Aynî, İmdelu'1-Kârî Şerhi Sahihi'I-Buhârî, Beyrut, c. I, s. 102; el-Kastalânî, İrşadu's-Sâri Bulak 1304 h., c. I, s. 92; Ebu'1-Bekâ, Kitabul-külliyyât, Bulak 1281 h., s. 85-86; et-Tehânevi, Keşşûfu lstılahâtı'1-Fünün, Ofset, İstanbul 1984, c. I, s. 94.
870 Elmalılı Hamdi Yazır, Hak Dini Kuran Dili, İkinci Baskı, İstanbul, 1960, c. 1, s. 177; Aydın, Ömer, Kelâm Ekollerinde İman-Amel İlişkisi, İşaret yayınları, İstanbul 2001, s. 5-7.
871 S. Ş. El-Cürcanî, Şerlhu'l-Mevâkif, c. II, s. 593; Şihâbuddin b. Bahâuddin el-Mercânî, K. el-Hikmeti'l- Bailğaü'l-Ceniyye fi Şerhi'I-'Akâidi'I-hanefiyye, Kazan, 1356 h., s. 69; Abdusselam b. İbrahim el-Lekânî, Şerhi’l Cevhereti't-Tevhid, Mısır, 1375/1955, s. 52.
872 İbn Manzur, Lisânu'l-'Arab, c. 13, s. 23.
873 el-'Aynî, 'Umdetu'l-Kâri, c. l, s. 102 vd.
874 A.g.e, s. 104.
875 el-Buhârî, Sahîhu'l'Buhâri, el-Matbaatu'1-Emîriyye, Mısır, 1313 h., c. I, s. 10.
876 el-'Aynî, 'Umdetü'1-Kârt, c. I, s. 111; el-Kirmânî, el-Buhârî Bişerhi'I-Kinnânî, c. I, s. 70; İbn Hacer el- Askalânî, Fethu'I-Bâri, c. I, s. 51; el-Kastalânî, İşâdu's-Sari c. I, s. 85.
877 Hud: 11/260. Aynı yerler.
878 XLVIII/4;
879 XVIII/13
880 XIX/77;
881 XLVII/17;
882 LXXIV/31;
883 IX/124;
884 III/173;
885 XXXlII/22.
886 el-Buhârî, Sahîh, c. I, s. 11.
887 Aynı yer.
888 el-'Aynî, Umdetü't-Kâri, c. l, s. 115.
889 Aynı yer.
890 el-Buhârî, Sahîhu'l-Buhâri, c. I, s. 11.
891 el-Kirmanî, el-Buhârî bi Şerhi'l-Kinnânî, c. I, s. 75; el-'Aynî, 'Umdetu'I-Kârî, c. I, s. 116.
892 Aynı yer.
893 el-Kirmânî, el-Buhârî Bişerhi'l-Kirmânî, c. 1, s. 75.
894 XVIII/13
895 LXXIV/31
896 V/3
897 el-Buhârî, Sahthul-Buhâri, c. 1, s. 17.
898 Aynı yer.
899 Aynı yer; ez-Zebîdî, Sahîh-i Buhari Muhtasar': Tecrid-i Sarîh Tercemesi, Mütercimi: Ahmed Naim, ikinci
Baskı, Ankara, 1957, c. I, s. 52.
900 el-'Aynî, 'Umdetü'1-Kâri, c. I, s. 260-261.
901 el-Buhârî, Sahîhu'I-Buhârî, c. I, s. 18; ez-Zebîdî, Sahîh-i Buhârî Muhtasar'ı Tecrîd-i Sarih Tercemesi, Mütercimi: Ahmed Naim, c. I, s. 53-54.
902 Ebu'l-Hasan el-Eş'ârî, Makâlâtu'I-İsIâmiyyin, Tahkik: Muhammed Muhyüddin 'Abdul-Hamid, Kahire, 1389/1969, c. I. s. 347; ez-Zebîdî, İthâfu's-Sâde..-, Beyrut, Ofset, ts., c. II, s. 254; es-Subkî, Tabakatü'ş- Şâtî'iyye, Mısır, 1964, c. I, s. 98 vd.; et-Taftazânî, Şerhu'I-Makasıd, c. II, s. 173; Sadru'd-Din, Ali b. Ali b. Muhammed b. Ebi'I-'İzzî el-Hanefî, Şerhu't-Tahâvî, er-Riyâd, 1396 h., s. 284; Ebu'1-Bekâ, el-Külliyât, s. 86; et-Tehânevî, Keşşâfu Istılâhûti'l-Fünûn, c. I, s. 96; el-Cürcânî, Şerhu'1-Mevakıf, c. II, s. 593.
903 Molla Hüseyin b. İskender el-Hanefî, el-Cevheretu'1-Munîfe fî Şerhi Vasiyyeti'I-İmâm el-'Azam Ebî Hanîfe, Haydarâbâd, 1365 h., s. 76.
904 Sadru'd-Din Ali b. Ali, Şerhu't-Tahâvî, s. 283 vd.