Smbkt intarpiraayizii Ijaarsa Daandiiwwan Oromiyaa

Hojjattotaa Intarpiraayizichaa, Saalaan, Bara 2006.

Iddo Hojii	Saala		Ida’aama
	Dhiira	Dhalaa
Waajjira Ol’aanaa	190	64	254
Pirojaktoota Ijaarsaa	888	70	958
Ida’aama	1,078 (88.94%)	134 (11.06%)	1,212

Gabatee-3

Baay’ina Maashinarii fi Konkolaatota IIDO Waliigalaa yeroo amma Jiranii fi sadarkaa isaan irra jiran kan argisisuu

Lakk	Gosa Maashiinarii ykn Konkolaataa	Baayina Waliigala	Kan Hojjatan	Kan hin hojene	Kan maqfamuu qaban (Uneconomical)
1	Doozara	46	20	22	4
2	Gireedara	56	23	27	6
3	Loodara	48	26	22
4	Rulloo	48	19	29
5	Eksikaavaataraa	2		2
6	Tiraaktara	95	23	59	13
7	Tireelara	106	47	59
8	Konkolaata Garagalcha	116	52	48	16
9	Konkolaata Xixiqqa	143	72	66	5
10	Konkolaatota Loobeedi	4	4
11	Konkolaatota Botee Bishaani	29	24	5
12	Konkolaatota Fee'iinsa	15	8	2	5
13	Konkolaatota Botee Boba'a	7	5	2
14	Konkolaatota Sarvisii Hojjatota	7	6	1
15	Konkolaata Kireenii	1	1
16	Konkolataa Foork Liftii	1	1
Ida'ama		724	331	344	49
Akkaataa gabatee kanaa olitti ilaalamuttii Maashinariin fi konkolaataa IIDO qabu lakkofsaan baay’ee fakkaatuus irra caallii isaanii mofaa fi Abbaa taayitaa daandiiwwan Itopiiyaa durii fi ATDO irraa kan dhufanii dha.

2. 
   Haala Waliigala Raawwii Hojii Waggoota Darbanii (2001-2006)
   

Intarpiraayiziin Ijaarsa Daandiiwwan Oromiyaa bara 2001 dhaabbatee erga hojii jalqabee kaasee hojiiwwan ijaarsaa garaagaraa qaamolee mootummaa fi miti-mootummaa irraa kontiraataan fudhachun hojjachaa tureera, dabalataanis hojiiwwan hawaasummaa fi deeggarsa garaagaraa kennaa tureera ammas hojjechaa jira. Hojiiwwan hanga ammaatti raawwataman keessaa baay’een isaanii hojii ijaarsaa fi suphaa daandii Abbaa Taayitaa Daandiiwwan Oromiyaa irraa kontiraataan fudhatamanii raawwataman yammuu ta’u kan hafan Biiroolee Mootummaa kan biroo, Bulchiinsa Magaalootaa, Aanaa, Godiina fi Dhaabbilee Miti-mootummaa adda addaa irraa fudhatamanii kan hojjetamaa turanii dha. Hojiwwan kanneeniis:

2.1. Ijaarsa Daandii Bonaa fi Gannaa

Hojiiwwan ijaarsaa pirojaktoota daandii bonaa gannaa lakkoofsaan 62 ta’an dheerina waliigalaa km 1,993.41 Qr. Biiliyoona 4.23 walii galtee kontiraata seenuudhaan hanga dhuma bara baajataa 2006ti hojii ijaarsa daandii km 1,427.49 Qr. Biiliyoona 2.47 raawwatee jira.

2. 
   Suphaa daandiitiin
   

Gama suphaa daandiitiin ammo suphaa salphaa fi cimaa km 21,500.05(irra dadeebii) kan ta’u Qarshii Miliiyoona 459.61’n suphuun tajaajiila walirraa hin cinne akka kennuu godheera.

2. 
   Pirojektoota Xixxiqaa fi Riqoota
   

Pirojaktoota Xixiqqaa (dandii bonaa) km 937.96 fi riqoota adda addaa maalaqaan Qr. Miliyoona 162.17 raawwachuun tajaajila akka kennan ta’eera.

3. 
   Deeggarsa garaagaraa qaamolee adda addaaf taasifame
   

3.1. Deeggarsa teeknikaa

Intarpiraayiziin Ijaarsa Daandiiwwan Oromiyaa deeggarsa teeknikaa qaamoota garaagaraatiif kennaa tureera. Deeggarsi kennamaa turees kaffaltii tokko malee humna namaa Intarpiraayizichaa fayyadamun magaalota Oromiyaa garaagaraatiif deeggarsi teeknikaa kan akka ispeesifikeeshinii qopheessuu, yeroo konkolaataafi maashinariin bitaman sakata’insa, gorsa garaa garaa kennuufi kkf dha.

3.1.1. Deeggarsa mashinarii

Intarpiraayizichi mashinarii muraasa ofii qabu kan itti fayyadamu qofa osoo hin taane qaama mootummaa deeggaruudhaan guddiina biyyattiin qabattee deemtu galmaan gahuu keessatti shoora mataa isaa taphachaa tureera, ammas taphachaa jira. Haaluma kanaan baroota darban keessaa qaamolee adda addaatiif (bulchiinsa magaalota, Yuunivarsitoota, Godiinaalee, aanaalee adda addaa fi kkf) haaluma deeggarsa gaafataniin deeggarsi maashinarii fi ogeessaa godhameeraaf.

3.1.2. Carraa hojii uumuu

IIDO’n hanga hojiin daandii kontiraata seenamu raawwatutti ummata naannoo hojiitti argamaniif carraa hojii ni uuma. Haaluma kanaan, hojjattootni heddun pirojaktoota adda addaa irratti hojii garaa garaa irratti qacaramanii hojjachaa jiraniif carraa hojii uumaa turee ammas uumaa jira. Kun immoo gaheen hojii dhabdummaa hir’isuu keessatti taphatu salphaa akka hin taane mul’ata. Dabalataaniis muxannoo adda addaa akka gargaaraa gimbeessaa, hojjataa anaaxii fi kkf irratti hojjachun ogummaa jiruu isaanii itti foyyeefachu danda’aan horachaa jiru.

3. 
   Hojii investimentii fi atileetiksii
   

Hojii ijaarsa daanditiin ala Intarpiraayizichi babal’ina hojii investmentii adda addaa keessati hirmaachudhaan hanga ammaatti qarshii Mil. 6.95 sheerii Aksiyoona Eleemtuu fi ‘Oromia Investment Group International’ irraa biiteera. Akkasumas sochii atileetiksii naannichaa jajjabeesuuf atileetota baay’inni isaanii 58 ta’an bara 2002 irraa kaasee hanga ammaatti qarshii Mil 4.80 itti baasuun IIDO’n Kilabii Atileetiksii mataa isaa danda’e hundeessudhan leenjisun fuulduraaf atileetoota biyyattii wamsiisan akka uumaman hirmaannaa guddaan taasifamaa jira.

Walumaagalatti IIDO’n hanga ammaatti ijaarsa daandii bonaa fi gannaa, suphaa daandii, ijaarsa riiqootaa goodiinaalee fi aanaalee Oromiyaa garaagaraa keessatti ijaaruun fayyadamummaa ummataa mirkaneessaa jira.

Gabatee-4

3. 
   Raawwii ijaarsa daandii fi suphaa bara 2001-2006tti Km’n
   

Lakk	Gosa hojii	2001	2002	2003	2004	2005	2006	Ida’ama
		Raawwii	Raawwii	Raawwii	Raawwii	Raawwii	Raawwii	Raawwii
1	Daandii Bonaa Gannaa	263.81	182.71	222.37	192.89	321.42	244.29	1,427.49
2	Proojektii Suphaa	3,948.29	4,364.48	4,250.46	4,232.51	4,522.41	181.90	21,500.05
	Cimaa	930.49	1,087.72	1,074.12	1,104.15	1,309.35	171.9	5,677.73
	Salphaa	3,017.80	3,276.76	3,176.34	3,128.36	3,213.06	10	15,822.32
3	Pirojektoota xixxiqaa	389.66	336.44	132.79	34.47	28.60	16	937.96

Gabatee-5

3. 
   Raawwii hojii 2001-2006tti Maallaqaan
   

Lakk	GosaHojii	2001	2002	2003	2004	2005	2006	Raawwii
1	Daandii Bonaa Gannaa	153,409.00	182,808.94	324,181.58	341,629.69	618,205.97	852,052.38	2,472,287.56
2	Proojektii Suphaa	75,248.55	82,911.52	92,446.56	96,415.68	108,556.13	4,029.58	459,608.02
	Cimaa	50,033.20	56,949.60	64,755.20	66,889.23	83,001.34	3,685.82	325,314.39
	Salphaa	25,215.35	25,961.92	27,691.36	29,526.45	25,554.79	343.76	134,293.63
3	Pirojektoota xixxiqaa	42,024.95	27,906.18	34,291.89	16,446.74	25,209.49	16,300	162,179.25
		270,682.50	293,626.64	450,920.03	454,492.11	751,971.59	868,352.38	3,094,074.83

3.