So manga hadith o kokoman ago manga simba
Yüklə 3,45 Mb.
|
|
أَحَادِيثُ اْلأَحْكَامِ وَالْعِبَادَاتِ SO MANGA HADITH O KOKOMAN AGO MANGA SIMBA Igaganap on so Diorobasa o Manga Dowaa o Rasulullah Pindiorobasaan i, Alim Hassanor bin Maka Alapa Al Murshid Al Am Rabitah Al Insan Al Islamiyyah Paganay a Tombok 2008
ijk
al Hamdulillāh, Ya Allāh rk ka so bantogan ago so podipodi, palihara anka so manga amal ami go sapng inka so manga dosa mi, go kalimoon kami nka, sa pakathampata kimi nka ko Sorga aka, skami ago so manga loks ami ago so kadandan o miamaratiaya. Daa miakasonggod rakn sa kandiorobasai akn sankai a sabaad a manga Hadīth o Rasūlullāh a rowar sa panamar akn sa kalankap iyan ko kadandan a Muslim a phakabatiya on, sabap sa so Sunnah o Rasūlullāh i ika dowa a bowalan a pkhapoonan o manga kokoman ago so manga simba sii ko Islam, ko oriyan o Qur’ān, sa bithowan akn ankai a kitab sa SO MANGA HADĪTH A KOKOMAN AGO MANGA SIMBA. Ka an mabaloy a pasodan ago pphangndodan o langowan a Muslim ko kapphangnala iran ko btad o agama iran. So Sunnah o Rasūlullāh i paganay a osayan o Qur’ān, sabap sa skaniyan ago so Qur’ān na khakasia a di dn khapakay o ba siran makamblag ko kababaloy ran a onayan o agama, sa so Sunnah o Rasūlullāh na phagosayin iyan so Qur’ān sa nggolalan sa pmbagrn iyan so kokoman o Qur’ān, odi na pnggintasn iyan so matitimbl a kokoman ko Qur’ān (tafsīl al mujmal) odi na ipzankot iyan so mamamantk a kokoman (taqyīd al mutlaq), odi na pthndoon iyan so lomalankap a kokoman ko Qur’an (takhsīs al ām), sa gianan na patot a kasabotan o Muslim, ka an iyan kapanamari so kapangolad iyan mangnal sankai a paninggalan o Rasūlullāh . O ilaya tano so btad o manga Muslim ko pirikhartikhaban o doniya na matoon tano a aya dn a onayan a sabap a kalobay o bagr iran na so kiaawat iran ko manga ndaowan o Qur’ān ago so Sunnah o Rasūlullāh , sii dn ko manga ingd a Islām, na aya pn so manga kainotan a Muslim (minority) a mipananagi ko manga parinta a jahiliyyah sankai a masa. Sabap san na so kiapasada ko somorat ko kitab a SO ATORAN O PARINTA SII KO ISLAM, a khabaloy a pangitaban ago gonanao ko manga Muslim, ko kapakatindga iran ko parinta iran, na initondog akn on so kinisoratn akn ko diorobasa o Qur’ān sa basa Mranaw na so kiadianka iyan, na initondog akn on ankai a diorobasa o sabaad ko manga Sunnah o Rasūlullāh , ka an siran makang-ganapa a mabaloy a gonanao o pagtaw a Muslim sa lopa a Pilimpinas, sa mabaloy a siran i pasiga a paganay a kadapoan o Muslim ko kaptharagomabalaya niyan ko parinta niyan a Islām sankai isa a balintad ko doniya, insha Allāh. Yā Allāh!. Kadnan ami pariala anka so panagontaman ami, ago pakadaag anka so panizakay ami sa giiami katharagomabalaya ko kaphagingd a Islām ago so parinta niyan ko manga ingd ami. Amīn. Hassanor Bin Maka Alapa Payatas, Quezon City, Philippines Pitowa Giankai a Kitab na romarankom sa 353 a manga Hadīth o Rasūlullāh , a manonompang ko manga onayan o agama ago so manga sapak iyan ipoon ko kapagabdas na lomagaday ko kaoyagoyag iyan a manosiya na maninggaposan ko kakhaoyag iyan pharoman ko oriyan o Kapatay. Giankai a kitab na tanto a mapia a kabaloy niyan a pangitaban ago onayan a phaganadn o manga morit ko pithibarangan a pankat iran ko kapaganad (katao) ipoon sa Ibtidāī (primary) na taman sa Kulliyyah (college), na kapnggonaan iran ankai a kitab, sabap sa so manga titayan iyan ko basa Arab na babarisan, ka an makaliwanag a kapmbatiaa on, ago bbgan sa osayan so sabaad on a manga Hadīth ka an masagogod so bantak iyan, a gianan i pangindaw ron o manga pababatia. Sii pn ko kalankapan a Muslim a miamakapasad maganad ko blangan a katao, go so manga taw a khabaya mangnal ko agama a da siran makapaganad ko basa Arab, na asar ka phakabatia siran sa kaat a Latin, na makapnggona siran sankai a kitab. Sii ko oman i kaposan o manga Hadīth na matatago on so kapopoonan ankanan a manga Hdīth ko manga ala a kitab o Islām, ago so manga taw a miamanothol on a kiasandayan on. Igira miaoma nka so katharo a Piagayonan (muttafaqun ‘alaihi) ko kaposan o sabaad a manga Hadīth na aya maana oto, na kiaopakatan ko dowa a Imām a so al Bukhārī ago so Muslim. SO KIPZORATN KO BASA MRANAW SA KAAT A LATIN So basa Mranaw na pd ko basa a makababangnsa ko basa a Malayu, a skaniyan na ipzorat ko pakaasal iyan sa kaat a kirim, a kaat a Arab, (so basa a kirim na basa a Malayu a makatotoro sa kazorat ago kapakawit sa sorat odi na nganin) so kababaloy o basa Mranaw a ipzorat sa kaat a Arab na karina ago kilala sa so bangnsa Mranaw na bangnsa a Islam, sabap ko kaat o basa niyan a so dn so kaat o Qur’ān. Gowani a domayamang so kaat a Latin sa Pilimpinas, ipoon ko kiaagawa on o manga Ispaniyol, na lagaday ko kiapakasambi o manga Mirikano, sa lomiankap ko manga Mranaw so kiapaganad sa katao a English, na minipatoray ran sa ginawa iran so kipzoratn ko basa Mranaw sa kaat a Latin, sa datar dn o manga basa a salakaw a kiapraradan ankai a kaat. Na miaadn so ptharoon a Minadrasa a pianarankoni a Dansalan College, a inisorat iran so basa Mranaw sa kaat a Latin na pitharo iran a gioto kon i kazorat a minadrasa, a amay ka tanodan na dadag oto a katharo, ka so madrasah na basa Arab a ron sipik so minadrasa, na aya patot na so kaat iyan na kaat a Arab a datar o kirim, sa di patot o ba so kaat a Latin na aya bthowan sa Minadrasa. Sii sankoto a bithowan iran a kasorat sa minadrasa na kinowa iran so batang a U, a baris sa patay, sabap sa so kaat a Latin na aya ipmbaris iyan na batang a datar o A, E, I, O, U, na so pakaasal o basa Mranaw a ipzorat sa kaat a kirim na aya baris iyan na kna o ba batang, ka ba dn manga toos a pthagoon ko kaporoan o batang igira diatas, dapan, ago patay, ago sii ko atag iyan igira dibawa, sa datar dn o kapmbarisi ko kaat a Arab, a so diatas na goris a makaiindag ko atag o batang na so dapan na maito a talipko a datar o batang a waw a pkhatago ko kaporoan o batang na so patay na titik a ipmbatog ko batang, na so dibawa na goris a makaiindag a datar o baris a diatas ogaid na sii pkhatago ko atag o batang a babarisan on. Sabap san na zalisayin tano so bandingan sankai a kipzoratn ko Mranaw sa kaat a Latin, ka an tano maimpit phorong so atoran iyan sa mabaloy a lgawan ago padoman o langowa a panonorat ko basa Mranaw. SO ALIPBA O BASA A MRANAW So Alipba o batang a Mranaw na da niyan langon kowaa so manga batang o Latin, ko kipzoratn on sankanan a kaat, go da niyan pn kowaa so langowan a batang o basa Arab, ogaid na mizamili on sa sii niyan piakaayon ko manga sowara o kapkhilapiyat o basa niyan, sa katii so manga batang o basa Mranaw, a inosar o manga kadaandaan ko kinisoratn iran ko manga darangn iran ago so manga salsila iran sa kaat a kirim. A a, Bb, Kk, Dd, Ii, Gg, Hh, Jj, Kk, Ll, Mm, Nn, Oo, Pp, Rr, Ss, Tt, Ww, Yy, Z z, NG ng, Gianan i manga batang o kirim ko pakaasal iyan ko kaat a Arab, sa initogalin tano sa kaat a Latin. So manga batang o Latin a: C, E,Q,U,V,X, na da anan ko kaat o pakaaasal a basa Mranaw. Apiya so batang a H ago J, na di pagosarn o andang a kaat a Mranaw ka pzambian iran sa batang a K ago D, sa so hadji na kadi, sii bo sankai a masa a marani i kiaosara on o basa Mranaw. So Saginsing o sowara o sabaad a batang igira tiago ko salakaw ron a batang: So batang a H, na igira miatondog iyan so batang a K, P, T, na phakadagng so kambalsa on ka datar o: khan, khowa, khokot, thabid, thawag, phatay, phamono (kan, kowa, kokot, tabid, tawag, patay, bono). So kowit sa poro (apostrophe (’)) na go phoon sold ko batang a N, a aya matotondog iyan na batang a G, na khapatay so N, ago khabals so G, datar o BAN’G ko lawas igira biadasan, amay ka daa ba on apostrophe, na makaphagpda so kambalsa ko N, ago so G, ka datar o BANG o Bilal ko masjid, go phoon matago so batang a N ko pagltan o dowa a NG na khatagoan sa apostrophe sa khabals so N, ka datar o pangn’ngkn a patot a mabals so N ko pagltan o dowa a NG, ogaid na so kisoratn san na kagia so G na miatondog yan so K na imbowang sa aya bo a khalamba na so N, ogaid na so saginsing iyan na datar dn o NG, (pangn’nkn) aya sabap oto na an pphakakmpt so kalma o basa Mranaw. Amay pman ka sii miatago so apostrophe ko kaposan o kalimah na so kambalsa on na phakadkho’, ka datar o: soso’ (panndaan) ka an mibida ko soso a angawta o lawas, go so boko’ ka an mibida ko boko o kayo, go so kaka’ (rdit) ka an mibida ko kaka a pagari, go so papa’ (kayo a dalog) ka an mibida ko papa a kkhb a aso. So patay a alip a kabalsa on ko poonan o kalimah o Mranaw na aya dn a kathagoon a toos na so batang a E a adn a apostrophe niyan ka aya on kakhabalsa ka datar o: e’e’natn so pangn’nkn, e’nkayno di, e’nari gari. Gianan igira sii sa poonan so batang odi na makathotondog, amay ka sii sa look o batang na kowit (apostrophe) bo a khatago on. Thanodan: So basa Mranaw na missnggay a basa a tanto a madakl a batang iyan a patay a maririnkit ago makathotondotondog, sabap roo na aya dn a kaontol iyan na di dn pamarisan sa batang sa aya bo a ipanorat na so manga batang iyan sa so kambalsa on na palaya dn phamatayin, ka an mabals phorong, sa di dn barisan sa batang a salakaw. So basa Mranaw na basa a langowan a batang iyan na palaya pmbalsn, sabap roo na di khapakay o ba so isa ko batang iyan na balowin a toos ko isaa batang a salakaw, inonta bo so batang a H, ka khatondog iyan so batang a K, P, T, sa phakadagng so kambalsa on, a datar o: kh, (khorisk) ph, (phamono) th, (thawag). So Manga Pizatagaan (kalimah) o Basa Mranaw a Palaya Patay Ago so Kabarisi Ron Tanto kami a somiagad sa margn ko kiandirogoda ko kabarisi ko batang a Mranaw a patay sa batang a salakaw, sabap sa aya pakaasal o basa Mranaw na ipzorat sa kaat a kirim a kaat a Arab, na so kinisoratn on sa kaat a Latin, na miaadn so mala a awid a akal ko kambarisi ron, sa adn a manga panonorat a aya kinowa iran a baris ko patay a batang o Mranaw na so batang a U, so sakn on na aya inosar akn ko paganay a kapanorat akn na so batang a E, sabap ko adn a manga basa sa doniya a gioto i inosar iran, ogaid na so kiapakadalma mi ko dirogod ami makapantag roo na aya kiaayonan ami na so tindg sa so patay a batang o Mranaw na aya dn a ontol na di barisan sa pd a batang, sabap sankai a manga gona a alowin tano:
Sabap san, na aya bo a miapnto a batang a baris ko basa Mranaw sankai a okit tano ko kasorat na so tlo a batang a siran so: A. I, O, sii anan ko manga batang a diatas, dibawa, dapan, sa da on so patay, na so salakaw kiran na manga batang a ron siran ipmbaris, na gophoon matondog o batang so isa sankoto a tlo a batang a A, I, O, na khibaris on ko kababaloy niyan a diatas, dibawa, dapan, na o mapokas on na so batang na patay sa mbalsn ko kapapatay niyan, sa katatan so manga ibarat iyan sa kababaan a matatalasay ron. bkhs, bbkhzn, bkn, bbknn, bbknan, bntl, bbntln, brn, bbrnn, bbnarn, bbntln, bbkarn, bbntayin, bbngkasn, bang, ban’g, baban’gan. Dkt, ddktn, drs, ddrsn,ddmpasn, ddrangan, ddktan, ddkhaan. gps, ggpsan, gntng, gns, ggnsn, ggntngn, gnggn, ggnggnn, ggnkan, ggphaan, glat, gglatan, nglatan, gtan, ggtanan, gps, ggpsn. kds, kkdsn, pkhdssn, krk, kkrkn, pkrkn, kmpl, kkmpln, pkmpln, krs, kkrsn, kkhb, kkkhbn, kkhm, kkkhmn, pkkhmn, kkrangn. lkb, llkbn, plkbn, llkban, lpt, llptn, plptn, lmk, llmkn, plmkn, lns, llnsn. rpd, rrpdn, prpdn, prk, pprkn, rkt, rrktn, prktn, rrndngan, rrzaan, rrngkapan, rrndann, rrditn, prditn, rrndingn, rrngitn. Snsr, ssnsrn, psnsrn, sbt, ssbtn, psbtn, sdp, ssdpn, srot, ssrotn, psrotn. tps, ttpsn, ptpsn, tthr, ttthrn, ptthrn, tkhs, ttkhsn, ptkhsn, tps, ttpsn, tndk, ttndkn, pthndkn, tpr, ttprn, ptprn, trn, ttrnn, tphd, tthphdn, tgl, ttgln, pthgln. zkd, zzkhdn, pzkhdn. Gianan i manga batang o Latin a ipapantag ko batang a Arab ko kipzoratn on
M 2 4 5 12 14 22 25 29 31 40 46 51 53 59 63 65 67 71 75 78 86 93 105 110 118 123 129 135 anga Pananago’ So Pangonaan ………………………………………..……....… Pitowa ……………………………………………...……...… So Kipzoratn ko Basa Mranaw sa Kaat a Latin …………… Manga Pananago’ ………………………………………….. 01. So Kazoti, Kaphaigo, Kapagabdas ago Kathayammum …………………………………….…...… 02. So Kipapaliogat o Sambayang ago so manga Kalbihan iyan ………………………………………….….. 03. So Manga Waqto o Sambayang ………………….…..… 04. So Kapagbang (adān) ……………………………….…… 05. So Kazambayang ago so Mitotompok on …….……..… 06. So Kaphowasa i ko Ramadhān …………………….….… 07. So Zakāt (kandiakat) ago so Mitotompok on ……….… 08. So Kabgay sa Pitrah (Zakāt al Fitr) …………………….… 09. So Kanayk sa Baytullāh ………………………………….. 10. So Katatadmi ko Allāh ago so kabatiyaa ko Qur’ān .… 11. So Manga Pmbatiaan a tadntadm ko Allāh …………...... 12. So Kamataani ko Kapamangni ko Allāh ……………...…. 13. So Manga Dowaa ……………..………………………..… 14. So Manga Kabnar o Dowa Loks …………….………....… 15. So Kabnar o manga Tonganay ago so Siringan ……….... 16. So Kapia o Kapakindodolona …………..………….….... 17. So Manga pipia a Parangay ……………..…………..…... 18. So Paparangayan, Mapia ago Marata ………..……....… 19. So Halāl ago so Harām ………………………………...... 20. So Kaphapasai ago so Kandodolona …………….…..…. 21. So Katndan, Kamblag (talāq) ago so Iddah …………..… 22. So Kapamono ago so Kitas ago so Diyat …….……....… 23. So Manga Siksa a Hudūd ago so Ta’zīr ……………...… 24. So Kandato ago so Kapangokom ……………….…....… 2 147 150 153 161 165 168 179 5. So Manga Kokoman ago so Kazaksi ……………...... 26. So Mapia ago so Marata a Galbk ……………..….….…. 27. So Jihād ago so kapakithidawa sa lalan ko Allāh ….…. 28. So Morka Fitnah ……………………………………..……. 29. So Manga Papata’ o Bankit …………………..…………. 30. So Kakhaoyag ko oriyan o Kapatay ……….….…….. 31. So Maga Dowaa …………………………………….…. الطَّهَارَةُ وَالْوُضُوءُ وَالْغُسْلُ وَالتَّيَمُّمُ
ago so Kathayammum عَنْ رَجُلٍ مِنْ بَنِي سُلَيْمٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ : الطُّهُورُ نِصْفُ اْلإِيمَانِ. (جَامِعُ التِّرْمِذِيِّ). 1. Miakapoon sa isa a mama a pd ko mbawataan o Sulaym a pitharo iyan a: Pitharo o Rasūlullāh a: So kazoti na saopak ko paratiaya (Īmān) (Jami at Tirmidi). عَنْ جَابِرٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ الله ِ: مِفْتَاحُ الصَّلاَةِ الطُّهُورُ. (مُسْنَدُ أَحْمَدَ) 2. Miakapoon ko Jābir a pitharo iyan a: Pitharo o Rasūlullāh a: Aya gonsi o Sambayang na so Kazoti (kapagabdas) (Musnad Ahmad). عَنْ أَبِي أُمَامَةَ الْبَاهِلِيِّ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ : الْمَاءُ طَهُورٌ إِلاَّ أَنْ يَتَغَيَّرَ رِيحُهُ أَوْ طَعْمُهُ أَوْ لَوْنُهُ بِنَجَاسَةٍ تَحْدُثُ فِيهِ (الْبَيْهَقِيُّ). 3. Miakapoon ko Abū Umāmah al Bāhilī a: Pitharo o Rasūlullāh a: So ig na mipzoti (miphagabdas) inonta bo’ o ba mabaroba so baw niyan odi na so taam iyan odi na so warna niyan sa nggolalan sa najis a khitkaw ron (al Bayhaqi). عَنْ أَبِي السَّمْحِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ : يُغْسَلُ مِنْ بَوْلِ الْجَارِيَةِ وَيُرَشُّ مِنْ بَوْلِ الْغُلاَمِ (سُنَنُ أَبِي دَاوُدَ). 4. Miakapoon ko Abū as Samh a: Pitharo o Rasūlullāh a: Pagonaban (so nganin) a miabasa o titi o bagowa raga, na phirikan sa ig (so nditarn) a miabasa o titi a bago a mama. (Sunan Abi Daud). Osayan: Gioto so bagowa mama ago bagowa raga a maroni a da siran pn makakan sa pangn’nkn ka ba siran dn pzoso, na o katitii ran so nditarn na kaonaban so titi o bagowa raga na na phirikan sa ig so titi o bagowa mama. عَنْ أَسْمَاءَ بِنْتِ أَبِي بَكْرٍ رَضِيَ اللهُ عَنْهُمَا أَنَّ النَّبِيَّ قَالَ فِي دَمِ الْحَيْضِ يُصِيبُ الثَّوْبَ: تَحُتُّهُ ثُمَّ تَقْرُصُهُ بِالْمَاءِ ثُمَّ تَنْضِحُهُ ثُمَّ تُصَلِّي فِيهِ (مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ). 5. Miakapoon ko Asmā’ Bint Abī Bakr a: Mataan a so Nabī na pitharo iyan: Ko makapantag ko rogo’ o kayl (haydh) a pkhisogat ko nditarn a: Khoson ka oriyan iyan na pipi inka sa ig, oriyan iyan na tmk inka na kkhangn ka, na oriyan iyan na zambayangn ka (ankoto a nditarn). (Piagayonan). عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ : اِسْتَنْزِهُوا مِنَ الْبَوْلِ فَإِنَّ عَامَّةَ عَذَابِ الْقَبْرِ مِنْهُ (رَوَاهُ الدَّارُ قُطْنِيُّ). 6. Miakapoon ko Abū Hurayrah a: Pitharo o Rasūlullāh a: Pananggilai niyo so titi’ (o ba rkano pkhitarsik sa di niyo kaonaban) ka mataan a aya kalankapan a siksa ko Qubur na phoon on. (Pitanothol o ad Dar Qutni). عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهَا أَنَّ أُمَّ حَبِيبَةَ بِنْتَ جَحْشٍ شَكَتْ إِلَى رَسُولِ اللهِ الدَّمَ فَقَالَ: امْكُثِي قَدْرَ مَا كَانَتْ تَحْبِسُكِ حَيْضَتُكِ ثُمَّ اغْتَسِلِي. فَكَانَتْ تَغْتَسِلُ لِكُلِّ صَلاَةٍ. رَوَاهُ مُسْلِمٌ وَفِي رِوَايَةٍ لِلْبُخَارِيِّ وَتَوَضَّئِي لِكُلِّ صَلاَةٍ (مُتَّفَقٌ عَلَيْهِ). 7. Miakapoon ko A’ishah a Mataan so Ummu Habībah Bint Jahsh na piphanon iyan ko Rasūlullāh so rogo’ o kayl (haydh) na pitharo iyan a: Targ ka sa dianka a masa a kapkhakayl ka, oriyan iyan na phaygo ka (sa pantag ko sambayang). Na miaadn skaniyan a giiphaygo ko oman i sambayang. (pianothol i Muslim) sii ko kiapanothola on i al Bukhārī na: Pagabdas ka ko oman i sambayang (Piagayonan) Osayan: Aya maana ankanan a Hadīth na so babay a di ron khada so rogo’ sa mathay na antonaa i okit a kapzambayang iyan? Na aya pitharo o Hadīth na khaitong iyan so kalilid a manga gawii a pkhahaydh on, na maipos ankoto a masa, na makapzambayang mapia somasagad on so rogo’ ogaid na giimakaphaigo ko oman i sambayang a pzambayangan iyan odi’ na makaphagabdas, na so sambayang iyan na mapia, apia pn somasagad on dn so rogo’. عَنْ أُمِّ سَلَمَةَ رَضِيَ اللهُ عَنْهَا قَالَتْ كَانَتِ النُّفَسَاءُ تَقْعُدُ عَلَى عَهْدِ النَّبِيِّ بَعْدَ نِفَاسِهَا أَرْبَعِينَ يَوْمًا وَلَمْ يَأْمُرْهُنَّ النَّبِيُّ بِقَضَاءِ صَلاَةِ النِّفَاسِ (سُنَنُ أَبِي دَاوُدَ). Yüklə 3,45 Mb. Dostları ilə paylaş:
|