Societatis iesv, segoviensis
Yüklə 14,73 Mb.
|
|
seruire possent Æthiopes, ex quorum societate cum Indis non possunt ea damna timeri, quæ Reges nostri cauenda penitus censuerunt; & tunc contingent, cùm extra vrbes talis concur- sus habetur; & coguntur præfati intra eosdem parietes diutiùs commorari. Et arbitrium hoc circa officinarum talium permissionem aliqui re- rum Indicarum experientissimi vti commodissi- mum comprobarunt, super quo & scripta lon- giuscula prodierunt. Neque obiiciat quispiam visitatione frequenti inconuenientia dicta offi- cinarum huiusmodi posse vitari; hoc enim facilè dicitur sed non facilè adimpletur, sicut alia, quæ pro subleuandis Indis à Regibus nostris sanctis- simè nouimus constituta. Circa quæ Dom. So- lorzanus cùm multa dicat & piè, & eruditè suprà<-P> @@0@ @@1@ schedularum inobseruantiâ concludit. Dum er- go permissio præualet, ad conscientiæ tribunal caussa est ista penitus reuocanda. Non probat ille pueros decennio maiores ad labores textrinæ distribui. Sed cum id ordinationes regni permit- tunt, circa hoc velle scrupulum iniicere, est vo- ces, vt dicitur, fundere in deserto. priuatis seruiant, in domesticis ministeriis debet penitus prohiberi. Sic factum à Regibus nostris, vt videri potest apud Dom. Solorzanum Lib. 1. Cap. 2. & in Politica Lib. 2. Cap. 3. & quia strictæ circa hoc prohibitiones nondum fuerant exactæ executioni mandatæ, hoc ipso tempore, quo hæc scribo, executio à Rege nostro efficaciter intimata, pro quâ Excellentissimi Comitis Albæ de Aliste Peruuiani Proregis cura peruigilat, &, vt credo, negotium hoc feliciter absoluetur. stributione præfatâ, quæ & forsan alicubi per- seuerat; quotidiana quæstio, an scilicet Indi pos- sint ministerium dictum pretio redimere, quæ & pro huiusmodi aliis potest deseruire. Et pos- se quidem Indos ipsos dubitari nequit: quiuis enim suam potest redimere vexationem: quod videtur etiam verosimile ex parte eorum, ad quos seruitij vtilitas pertinebit. Illud tamen dif- ficile, an supra pretium ab ipso, cui ministe- rium exhibetur, pro eôdem assignatum, recipi aliquid possit. Et vsus affirmantem partem ap- probauit, quia si ministerium tale à voluntario sit famulo, loco obligati, exhibendum, pluris pro- fectò constabit, & ita qui seruitium suum pretio redimit, hos debet maiores sumptus compensare. E. g. Indus lignationi pro coquinæ commodo destinatur, vt quotidie fascem lignorum addu- cat, qui in vrbe sex aut octo regalibus venditur. Qui ergo vult laborem redimere, totidem exhi- bet, vnde dierum continuatione nimis quantùm redemptionis pretium excrescit; cùm tamen ipse pro labore duos tantùm regales accipiat. prehenditur: Nam si labor seruientis huius tan- tum valet quantum soluit: ergo pretium eidem assignatum, cùm personaliter seruit, duorum sci- licet, & vnius aliquando regalis, iniustum est, cùm infra dimidium sit: neque quisquam potest pretij diminutionem stabilire, quod commune est, in pauperum ac miserorum præiudicium, vt est doctrina communis. non seruiat, in conscientiâ teneri compensatio- nem laboris offerre. Tunc certè non aliam quàm duorum regalium, quibus eius labor æstimatur; licet aliàs labor dictus maioris esset pretij apud herum; quia illud debet quasi per accidens re- putari. Quemadmodum si Indus sit ad auri vel argenti effossionem obligatus, & die aliquo laborare desinat, non debet Mineræ domi- no tantùm auri aut argenti reddere, quantùm, si laborasset, eruisset, sed quantùm labor eius æ- stimatur: si ponamus inquam ad id in conscien- tiâ obligari. Et idem est de laborantibus in ex- piscatione margaritarum. Pretium enim rerum non pendet ex alicuius commodo, sed ex com- muni æstimatione, vt benè P. Lessius Lib. 2. Cap.<-P>@@
in Theologia morali num. 477. Pictor vili pretio pigmenta emit, quæ scit sua arte ita attemperanda, vt oculis gratißimis magno pretio vendantur. Et hoc tu- ta conscientia in omnium opinione. Sic ille. Viden- dus etiam Cardinalis Lugo Disput. 26. de Iustitia num. 44. & P. Bauny de Contractibus Lib. 1. Quæst. 8. Sicut ergo in conscientiâ talis non teneretur soluere, nisi quantùm labori eius est pretium as- signatum; ita neque cùm redimit, plus debetur, ac proinde nequit cogi totum commodum ex- æquare. Et quidem cùm exiguum est laboris pretium à legislatoribus designatum, non est credibile existimasse illos, voluntariè laborantes adeò superius pretium laboris accipere: talis e- nim inæqualitas iustitiæ contraria est, & eo ipso quòd quis inuitus seruiat, maius debet pretium laboris habere, quia labor voluntarius, sicut & merces, vilescit. Voluerunt ergo ciuium neces- sitati succurrere, vt essent opportuni ac necessa- rij seruientes iis, quibus deesse voluntarij pote- rant, cùm Indi ad seruiendum proni non sint, vacationem à curis & laboribus magnis tunc o- pibus præferentes: modò enim quamplures sunt, quos lenocinium mercedis, sicut & nego- tiationis inuitat, vt lautiùs comedant, & elegan- tiùs vestiantur. Quod autem de domesticis ser- uientibus diximus quoad pretij taxationem, de iis pariter, qui in Mineris laborant, dictum ac- cipiatur. Assertio Septima circa Cocam, & notanda quædam circa illam. nibus istis arbusculæ feruidioris soli, quæ miras dicitur habere virtutes, de quibus præsertim P. Eusebius Nieremberg Lib. 12. na- turalis historiæ Cap. 25. & alij, quos adducit Dom. Solorzanus suprà Lib. 1. Cap. 8. & in Politicâ su- prà Cap. 10. Ex eo præsertim in æstimatione a- pud Indos, quia commanso & succo hausto, vires augere dicitur, & ad tolerandam inediam & sitim, valde efficacem experiuntur. Vnde qui in Mineris laborant, eâ præsertim vtuntur, & ita quæstum magnum Cocicesorum dominis præstat & in eo versatis commercio, ad Mine- rarum loca, & Potosinas præsertim exportata. P. Sacchinus Lib. 2. historiæ Societatis num. 147. sic de illa: Coca maximam Peruiæ mercaturam con- tinet. Ea est herba pusilla, saligno folio similis, tam perditè indigenis in amoribus, vt non nisi in ore fe- rant, ac sese si opus sit, venditis parent. Sic ille. Circa quam huius plantæ culturam distribui. Sic Dom. So- lorzanus suprà & Regum nostrorum prouida dispositio id seuerè prohibentium. Ratio est, Quia bonum publicum talem coactum laborem non requirit, sine huius enim folij copiâ labor quicumque Indorum consistere potest, ex iis, qui cum moderatione possunt iniungi Christia- nâ: vires enim alimenta consiliant, quorum a- bundantia suppetit: vnde videmus Indos conti-<-P> @@0@ @@1@ nulla, communibus alimentis vegetatos. miscentur incommoda. In primis enim solum, quod plantæ istæ requirunt, & aër congenius, ob feruorem nimium, Indorum est valde exitiale saluti. Deinde, multas à dominis prædiorum huiusmodi patiuntur iniurias, dum acerbè vexan- tur, & in conualle illud lacrymarum deducti, æ- gerrimè permittuntur exire. Item, quæ ad fi- dem & Christianos mores spectant, pessimè dispensantur: vix enim est Sacerdos, qui apud eos velit diutiùs commorari. Quod quidem in præcipuâ culturæ huiusce prouinciâ ita accide- re fideli relatione perdidici: de quo & P. Sacchi- nus Lib. 2. citato num. 301. ita scribit: Sunt ea iu- ga propter asperitatem in hospitalia, & conualles pro- ximæ propter aëris inclementiam, & incubantis ca- loris vim, valetudini pernitiosæ. Tamen quia nihil imperuium, nihil formidolosum auro est, cùm Coca ibi proueniat, cuius quæstiosißimum commercium in Peru- uiâ est, valde ab externis & indigenis celebrantur. Ceterùm quia non tam multos diuina quàm humana inuitant lucra, inopiâ Sacerdotum numquàm ferè Di- uinis de rebus ibi sermo auditur. &c. & Idolorum sacrificia ab Indis frequenter assu- muntur; & diabolo per eam culto sic proculdu- bio agente, abusus illa sumendi ad Hispanos, fę- minas præsertim, est infeliciter peruagatus, ma- lorum complurium origo detestabilis comperi- tur, vt opus fuerit Inquisitorum censuram non- nullos in hac parte reos iudicialiter experiri. turâ huiusmodi decimas non parùm augeri, & ita promouendam illam Indorum distributione. Huic enim obiectioni Canonicum Ius ex dire- cto se opponit, dum in Regula 48. sic habet in 6. Locupletari non debet aliquis cum alterius iniuriâ, vel iacturâ. Accedit in Consilio Limensi 2. Anni 1567. Parte 1. Can. 124. Patres contra vsum talem insurgere, & Gubernatores hortari vt In- dos ab isto labore submoueant, vel saltem ad il- lum nulla ratione compellant. Reddunt autem rationem his verbis: Quia Coca res est sine vtilitate, & valde apta ad abusum & superstitiones Indorum: ex cuius comestione paruum habent fructum, & mul- tos ex culturâ labores, illiusque occasione multos periisse, & etiam nunc perire. Sic illi. Quod ergo sic vi- sum est Peruuianæ Ecclesiæ Primoribus, non debent alij, in eorum suffecti locum, minùs con- ueniens æstimare. Et si illi quidquid futurum commodi in huiusmodi commercio posthaben- dum censuerunt, idem etiam successores bono spiritu ductos conuenit posthabere. Cùm enim dictum sit Cocâ quamplures abuti, & ad superstitiones, aliaq́ue grauia facinora eam- dem assumi, non videtur licite vendi posse, ne sic vendens alterius peccato communicet, sitque il- lius caussa, & consimili reatu teneatur. Quæ difficultas per ea videtur expedienda principia, quæ circa rerum indifferentium venditionem a- pud Doctores occurrunt, vt aduertit Ferdinan- dus Zurita in Enchiridio Quæstionum Indicarum affirmatiua; quando tamen, licet indifferentes<-P>@@ <-P>sint, non creduntur hîc & nunc ad prauum v- sum comparari: aut talis sunt generis, quòd re- gulariter loquendo ad prauum vsum applicen- tur: tunc enim, nisi grauis subsit caussa, vendi nequeunt. Circa quod tanta est in Auctoribus varietas, tot exceptiones, aut ampliationes, vt vix quidquam iuxta illos firmum statui possit, quod scilicet aduersantes se non habere possit gloriari. Pro quo præsertim videri possunt So- cietatis Auctores, de Charitate vti & de scanda- lo disserentes, & etiam de Contractibus, qui sunt sanè permulti, & prætereà alij, de quorum placitis agit Diana Parte 1. Tract. 8. Resolut. 41.
44. Parte 4. Tract. 3. Resolut. 60. Parte 5. Tract. 7. Resolut. 36. & seqq. & in Additionibus ad Tracta- tum citatum. differens sit, & ita vsu receptum, in publicis e- nim tabernis exponitur. Quod ex multorum doctrinâ deducit Dom. Solorzanus suprà n. 17.
Zuritam specialiter adducit num. 20. vt omni- modum Assertorem: cùm tamen ille folùm di- cat sæpissimè licitam esse venditionem, non ta- men semper. Iuuant autem pro eôdem, quæ ha- bet Quæst. 39. circa tributum in deorum cultum verosimiliter expendendum. Et de venditione, cùm Indi emunt, nullus esse scrupulus debet, quia illi ipsâ ad bonum naturæ frequenter vtuntur. Quod & respectu aliorum dicendum; etiamsi suspicio sit ad vsum non bonum assumi: quando illa, vt diximus, publicè exposita est: si enim ne- getur, frequentium erit dissidiorum occasio, & ita rationabilis est caussa non negandi, quam sufficere ad hoc multi, ex citatis, Scriptores tra- dunt. Si autem non sit publicè exposita, & ne- gari sine mendacio, ac iurgiorum caussâ possit: si videlicet qui vult emere, nesciat à tabernario haberi illam in secretiori tabernæ parte; videtur dicendum juxta communiter receptam doctri- nam, non posse vendi prauè vsuro, aut de quo est verisimilis conjectura. Iam enim hic alieno peccato sine momenti aliqualis necessitate com- municat.
volentem emere jam esse ad peccatum à se ipso determinatum, & ita non esse locum coopera- tioni: quia juxta communem & receptissimam sententiam, actus externus non addit nouam ma- litiam interno. Secunda, eum, qui ab hoc non emerit, empturum ab alio, & ita negatione non euitari peccatum. Propter quam rationem ali- qui sic opinantur, sed non benè. nuelis Roderici Tomo 1. Summæ Cap. 23. num. 8. Ledesmæ in Summa Tomo 2. Tract. 27. Cap. 2. Dub. 4. Pro quâ & Diana Parte 11. Tract. 5. Re- solut. 50. adducit P. Ferrantinum id admitten- tem in vendente cœnam volenti frangere jeju- nium, aut etiam Idolum sacrificaturo, vel ama- siæ imaginem picturo: stat omnium consensus, teste Lorcâ 2. 2. quæst. 10. art. 9. num. 5. dicen- tium nefas esse vendere ea, quæ per se ad infide- litatem conferunt, neque alium vsum habent, vt vestes Sacerdotales, Idola, eorum templa, Sy- nagogas, & similia, quia hoc est prauis actioni-<-P> @@0@ @@1@ hæc essent licita, quia ea ementes jam sunt ad prauos actus à seipsis determinati, quia nullam malitiam inter nis addunt. Deinde, hic & nunc iste peccat: ergo & præbens peccati materiam hic & nunc etiam peccat. Item, sequeretur pos- se aliquem juuare alium ad occisionem alterius, quod dici vllo pacto nequit. Patet Sequela. Nam potest iste sibi verosimiliter persuadere, si ipse non juuet, alios, qui juuent, futuros ad quod à seipsis jam determinati sint. Licèt ergo actus externus aliam malitiam non addat inter- no; in eius tamen doctrinæ applicatione error apertus committitur: quando enim quis post voluntatem, quam habet, occidendo aliquem, & sic de aliis, hic & nunc in actum homicidij prorumpit, alius est internus actus, quo hic & nunc se ad occisionem applicat, & ad illum ad- iuuat, qui ad externum cooperatur: non enim vellet hic & nunc occidere, nisi haberet adiuto- rem. Malè ergo doctrina illa de malitiâ non di- stinctâ actûs externi applicatur. Videatur casus similis apud P. Arriagam Tomo 5. Disput. 49. num. 66. qui & nobiscum sentit. num. sequenti. Suarez Disput. 10. de Charitate Sect. 3. num. 2. P. Pa- laus Tomo 1. Tract. 6. Disput. 6. Puncto 10. num. 40. & alij, contra nonnullos, ex quibus est P. Tho- mas Sancius Lib. 1. Operis moralis Cap. 7. num. 16. & alios, quos adducit Pharaonius Tract. 1. Seßio- ne 11. Casu 18. & Diana citato Tract. 7. Resolut. 38. vbi cum illis ait tantùm esse culpam venialem, alio peccante mortaliter: quod equidem parùm Theologicè dictum videtur: Nam aut mortale propter cooperationem ad mortale esse debet, aut nullum, eò quòd reuerà cooperatio non sit, quandoquidem etiam, tali actione non stante; non desineret peccatum perpetrari. Quâ consi- deratione posset sic materiam ministrans se tueri. Esse autem mortale probatur communiter, quia quòd futurus sit alius venditor, est per accidens, & qui nunc vult emere, me negante, potest mu- tare voluntatem. Ad quæ dici potest, attentis circumstantiis posse certum esse moraliter ven- ditorem de vtrôque, & ita hîc & nunc non esse per accidens id, quod dicitur, sed voluntatem ementis esse talem, vt sit cum aliorum coope- ratione infallibilitate morali connexa. Quod si contingat desistere, id potiùs per accidens dici poterit accidisse. futuri peccati, non tollit obligationem non coo- perandi ad illud: ergo propter illam immeritò negatur esse mortalem. Assumptum ostendo. Nam in ipso determinato ad peccandum, stante tali determinatione, est obligatio non exequendi illam: ergo etiam in aliis cognitio determinatio- nis non tollit obligationem. Deinde, ratione nu- per adductâ: quia iste hîc & nũc mortaliter pec- cat: ergo & mortaliter pecccat etiam hîc & nunc peccato cooperans. Prętereà. Iste petens materiā peccati peccat mortaliter: ergo & illam præbens. Consequentiā ostendo: nam si non peccaret ma- teriā prębens, neque ille peccaret, qui eam postu- laret: quod enim dari sine peccato potest, sine peccato etiam peti ab eo potest. Tandem. Ego non pecco dum vendo, quia vendet alius. Tunc<-P>@@
tè; & ita videntur Auctores aduersi supponere. Atqui non aliâ ratione peccabit, nisi quia coo- perabitur peccato istius: ergo & ego ob eam- dem rationem. Quin etiam, quòd ex eo fiet non solum me posse vendere, sed etiam teneri, quia alterius peccatum debeo charitatis lege vi- tare. Ex quo manifestè sequitur contra Dianam nec peccatum veniale in eo interuenire, quia nullus ad peccandũ etiam venialiter potest obli- gari, etiamsi per illud alterius sit crimen quan- tumuis immane vitandum: quod tamen in casûs contingentiâ numquàm occurret: peccatum enim ad nihil honestum est vtile, cùm bonum non sit.
rum licitè possunt Indi compelli, justâ mercede signatâ sic Dom. Solorzanus suprà Lib. 1.
dictis §. 1. Quia inter bona publica hoc locum Yüklə 14,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|